1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

буюртмачи хавфининг функцияси бўлиб, лойиҳа тури 
ва муайян бозор вазиятига боғлиқ бўлади. Тадбиркор даромади у қурилиш 
лойиҳасига инвестиция қилган хавф капиталининг қўлланилишидан олиши 
мумкин бўлган мукофот тариқасида намоён бўлади.
Баҳолашнинг қийматли усули таннархнинг учта концепциясига асосланади: 
минимал (оқилона) харажатлар (prudent coast), меъёрий харажатлар (standard 
coast) ва дастлабки харажатлар (original coast). 
А. Минимал харажатлар концепциясига биноан 
кўчмас мулк объектларини 
баҳолашда фақатгина корхона ўзи танлаб олган лойиҳавий молиялаштиришга 
боғлиқ равишда танлаб олган харажатлар ҳисобга олинади. Маълумки, молиявий 
амалиётда кредитор (буюртмачи) ўзига хавфнинг қандай улушини қабул қилишига 
қараб регресснинг чекланганлиги аломатига кўра лойиҳавий молиялаштиришнинг 
учта гуруҳи ажратилади:
13
 

 қарз олувчига нисбатан тўлиқ регресс билан («full recourse financing»). Бу 
лойиҳавий молиялаштиришнинг энг тарқалган шаклидир. Кредитор бу ҳолатда 
ўзига лойиҳа билан боғлиқ бўлган ҳеч қандай хавфни қабул қилмайди ва ўзининг 
иштирокини буюртмачининг ёки учинчи томоннинг лойиҳадан келиб тушадиган 
пул тушумларини таҳлил қилган ҳолда ёки ўзига сиёсий хавфларнинг тўлиқ 
ҳажмидаги хавфини қабул қилиш борасидаги фаолиятни таҳлил қилмаган ҳолдаги 
кафолатларига қарши маблағлар тақдим этиш билан чегаралайди; 

қарз олувчига нисбатан регрессиз (non recourse financing). Бу ҳолатда 
кредитор буюртмачи (қарз олувчи) дан ҳеч қандай кафолатларга эга бўлмайди ва 
13
«регресс» деганда битта юридик (жисмоний) шахс томонидан бошқа юридик шахсга тақдим этиладиган 
суммани қоплаш талаб этиладиган қайта талабнома назарда тутилади

---