1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Кутиш
(anticipation).
Кутиш тамойили бўлажак фойдаларга ва уларнинг ҳозирги 
қийматига нисбатан фойдаланувчининг нуқтаи назарини белгилайди. Келгуси 
фойдаларни кутиш уларнинг миқдорини ва ўзига хос томонларининг ўзгариши 
эҳтимоли билан боғланган бўлиб, бу эса ўз навбатида, мулкнинг ҳақиқий қийматига 
таъсир этиши мумкин. Кутиш тамойилларининг асосида вақт мобайнида пул 
қийматининг ўзгариши назарияси ётади. 
Ер, бино ва иншоотлар билан боғлиқ тамойиллар
 
Мулк қисмларининг ўзаро муносабатларини акс эттирувчи позиция асосида 
қуйидаги тамойиллар ётади: 

қўшимча маҳсулдорлик тамойили; 

ҳисса тамойили; 

ўсувчи ва камаювчи самарадорлик тамойили; 

баланслилик (пропорционаллик) тамойили; 

оптимал миқдорлар тамойили; 

иқтисодий бўлиниш тамойили. 
Қўшимча маҳсулдорлик
 
(surplus productivity)
меҳнат
, маблағ ва бошқарув 
ҳаражатлар қоплагандан кейин, ерга тааллуқли соф даромад билан белгиланади. 
Мазкур тамойил товарларни ишлаб чиқариш ёки хизматлар учун 
ишлаб 
чиқаришнинг тўртта омили 
мавжудлиги ва зарурлиги тўғрисидаги мумтоз иқтисодий 
назария қоидасини акс этиради. 
Булар ер, меҳнат, маблағ ва бошқарув омилларидир. 
Шу мавжуд омиллардан лозим даражада фойдаланганда даромад қилиш ва уларга 
сарфланган ҳаражатлар қопланганидан кейин қолиши мумкин бўлган қўшимча қиймат 
ерга тааллуқлидир. 
Қўшимча маҳсулдорлик шунинг натижасида ҳосил бўладики, ер сотувларидан 
келадиган фойдани кўпайтириш, ҳаражатларни камайтириш ёки алоҳида эҳтиёжларни 
қондириш ҳисобига қўшимча даромадлар олиш имконини беради. 
Масалан, бозор авж олган жойдаги дўконда, шунга ўхшаш шаҳар чеккасида 
жойлашган дўконга нисбатан товарлар кўпроқ сотилади. 

---