1 Мавзу: муҳандислик психологияси режа: Муҳандислик психологияси нимани ўрганади?

Муҳандислик психологияси лойиҳалаш тизимида антропоморф ва 
процессуал концепция. Муҳандислик психологиясининг асосий мақсади, 

---

яъни инсон-техника тизимида юқори самарани таъминлаш учун, биринчи 
навбатда, меҳнат жараёнидир. Бунунг учун техник ҳаракат характеристкасини 
яхшилаш керак.
Иккинчидан, инсон фаолиятини стимулловчи ва унинг меҳнатга 
муносабатини ижобийлаштирувчи меҳнат жараёни ва меҳнат шароитини 
қулайлаштириш керак бўлади.
Меҳнат жараёни характеристикасини яхшилаш – бу:
1. Меҳнат жараёнида бажарадиган алоҳида ҳаракат ва операциялар вақтини 
минималлаштириш.
2. Меҳнат фаолиятида йўл қўйиладиган қўпол хато, адашишларни тўлиқ 
чеклаш.
3. Технологик жараённинг боришида маҳсулот сифатида, инсон ёки техника 
ҳолатида салбий ҳис қолдирувчи хатолар эҳтимолини минималлаштириш. 
4. Энергия (жисмоний ва психик босим) минималлаштирилиши, вақтни тежаш 
ёрдамида инсоннинг узоқ вақт давомида юқори меҳнатга лаёқатлилигини 
сақлаб қолиш.
Инсон фаоллигини стимулловчи меҳнат жараёни характеристикаси 
қуйидагиларга боғлиқ:
1. Техник қурилмалар ишининг мукаммаллиги.
2. Техниканинг рационал тузилмаси.
3. Мураккаб техниканинг инсон даражасига мос келиши.
4. Техник қурилмалар ва ишлаб чиқариш биноларининг мукаммал эстетик 
кўриниши.
5. Ишга зарар келтирувчи ёки халақит берувчи ташқи омилларнинг бартараф 
қилиниши.
Техниканинг асосий ютуқларига қуйидагилар киради:
- бир хил турдаги ҳаракатларни бажариш барқарорлиги;
- ҳисоблаш операциялари тезлиги, берилган буйруқлар вариантлари 
бажарилиши;
- энг кичик сигналларни аниқ ва тез таснифлаш;
- инсон рецепторлари ҳис эта олмайдиган (электромагнит тўлқинли) 
ахборотларни қабул қилиш ва узатиш;
- берилган дастур ва алгоритмлар бўйича операцияларни бажариш;
- ташқи муҳит таъсирига сезувчанликнинг йўқлиги;
- ижтимоий муҳит таъсирига сезувчанлик бўлмаслиги.
Инсоннинг устун хусусиятлари:
- юқори шовқин, махсус маршировка ва ҳоказолар бўлганда ҳам сигналларни 
аниқлаш ва ажратиш;
- техник ишлаб чиқариш ва фаннинг турли соҳаларига тегишли қарорларни 
қабул қилиш имкониятлари;
- самарали мослашувчи чора сифатида фаолиятнинг индивидуал услубини 
ишлаб чиқиш қобилияти; 

---

техник операцияларни бажаришда янги қарорлар ва усулларни ишлаб 
чиқариш қобилияти;
- ахборотни сенсор каналлар орқали қабул қила олиш ва бир хил сигнал 
модаллигини бошқаришга енгил ўта олиш;
- ахборотни йиғиш ва уни тажрибага айлантириш қобилияти;
- турли индикатор ва бошқариш омилларини техник жараёнда қўллаш;
- иш жараёнида ижодий изланувчан компонентнинг бўлиши;
- кутилмаган вазиятларга тайёрлик қобилияти;
- экстремал вазиятларда чидам билан ишлаш ва янги йўлларни топа олиш 
қобиляти.