1 Мавзу: муҳандислик психологияси режа: Муҳандислик психологияси нимани ўрганади?

 
 
Мнемик хусусиятлар. 
 
Мнемик хусусиятлар меҳнат фаолияти жараёнида юзага келадиган 
хотира хусусиятларидир. Индивиднинг ўз тажрибасида эсда олиб қолиши ва 
кейинчалик уни яъна эсга тушириши – хотира деб аталади. Хотира меҳнат 
психологияси фанининг таърифи бўйича атроф-муҳитдаги воқелик, нарса ва 
ҳодисаларни бевосита ва билвосита, ихтиёрий ва ихтиёрсиз равишда, пассив 
ва актив ҳолда, продуктив ва репродуктив тарзда, вербал ва новербал шаклда, 
мантиқан ва механик йўл билан акс эттирувчи эсда олиб қолиш, эсда сақлаш, 
қайта эсга тушириш, унутиш ҳамда таниш ҳиссиётларидан иборат психик 
жараён. Алоҳида ва умумийлик намоён қилувчи ижтимоий ҳодиса, барча 
таассуротларни ижобий қайта ишлашга йўналтирилган мнемик фаолиятдир. 
Самарали хотира кишининг ирода сифатларига ҳам боғлиқ. Кучсиз, иродасиз, 
ишёқмас кишилар ҳар доим юзаки ва ёмон хотирлайдилар.

---

Эсда олиб қолиш нерв тизимининг эгилувчан, ўзгарувчан қўзғатувчилар 
таъсирида из тарзида қолдириш имконияти туфайли юзага келади. Ҳар қандай 
инсоннинг мияси эгилувчанлик хусусиятига эга бўлиб, унинг даражаси ҳар 
хил бўлади. Меҳнат фаолиятининг сифати миянинг фаоллиги ва турли 
фаолиятга тўғридан-тўғри боғлиқ равишда ривожланади. Атрофни ўраб олган 
борлиқни фаол билувчи киши ўз мияси фаолиятини тўхтовсиз кучайтиради. 
Шу билан бирга унинг эгилувчанлик даражасини оширади. Мия 
эгилувчанлигининг вақтинча пасайишига, хотира самарасининг сусайишига 
баъзи пайтда одамнинг толиқиши сабаб бўлади. Меҳнат фаолияти 
психорелаксациясини йўлга қўйиш мнемик хусусиятларни тиклайди. 
Инсоннинг мнемик хусусиятлари ёши ўтиши билан сусаяди. Мия 
эгилувчанлигининг кўрсаткичи бош мия пўстлоғида муваққат нерв 
алоқаларини тезликда вужудга келиши, давомли сақланиши ва уларнинг тез, 
осон жонлантирилиши ҳисобланади. Меҳнат жараёнида хотиранинг 
ассоциациялаш хусусияти юз беради. Ассоциация бизнинг хотирамизда 
мустаҳкамланган ва онгимизда қайд қилинган айрим нарсаларнинг ўзаро 
боғланишидир. Меҳнат обуекти (ишчи) бирор буюмни эсда олиб қолиш, 
бошқа буюмлар билан боғлаш орқали ўз ишини амалга оширади. Академик И. 
Павловнинг ассоциациялар ҳақидаги фикри: “Муваққат нерв боғланишлари 
ҳайвонот оламида ва бизнинг ўзимизда ҳам бўладиган энг умумий физиологик 
ҳодисадир. Шу билан бирга у психик ҳодиса ҳамдир. Турли-туман ҳаракат, 
таассурот ёки ҳарф, сўз, фикрлар ўртасида пайдо бўладиган боғланишлар 
ассоциациялар деб аталади”.