1-Мавзу: Меҳнат ҳуқуқига кириш

1-Мавзу: Меҳнат ҳуқуқи фанига кириш

1.Меҳнат ҳуқуқи тушунчаси, предмети, методи ва тизими.

2.Меҳнат ҳуқуқий муносабатлар ва унинг субъектлари.

3.Меҳнат ҳуқуқининг принциплари ва манбалари.

• Меҳнат ҳуқуқи. Муаллифлар жамоаси. Дарслик. –Т.: ТДЮУ нашриёти, 2018. –Б. 5-120.
• Гасанов М.Ю. Трудовое право Республики Узбекистан. Общая часть. – Т.: Издательство “Lesson Press”, 2016.С.8-253.

РЕЖА:

Меҳнат ҳуқуқи тушунчаси

• Меҳнат ҳуқуқи – ёлланма меҳнатдан фойдаланиш соҳасида вужудга келадиган ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқ нормаларининг йиғиндиси.
• Меҳнат – моддий ва маънавий бойликларни яратишга қаратилган ижтимоий фойдали фаолият (категория – меҳнат ҳуқуқи, иқтисодиёт, социология).
• Ёлланма меҳнат – ишчи кучини(билими, малакаси, иқтидори) мулкдорга муайян ҳақ эвазига “сотиш”.
• Меҳнат – товар эмас (ХМТ). У инсондан ажралмайди, шунинг учун ишчи кучининг эгаси “ҳимояланиши” лозим.

Меҳнат ҳуқуқининг предмети

• Меҳнат ҳуқуқининг предмети – меҳнат муносабатлари ва у билан боғлиқ ҳосила муносабатлардир.
• Меҳнат муносабатлари – Ўзбекистон Республикаси меҳнат қонунчилиги, меҳнат ва жамоа шартномаларида назарда тутилган ҳуқуқ ва мажбуриятларни амалга ошириш натижасида иш берувчи ва ходим ўртасида вужудга келадиган муносабатлар ҳисобланади.
• Меҳнат билан боғланган ҳосила муносабатлар – меҳнат муносабатларидан олдин ёки бир вақтда ёхуд ундан кейин вужудга келадиган ижтимоий-меҳнат муносабатларидир.

1.Ишга жойлаштиришга оид муносабатлар;
2.Ижтимоий шерикчиликка оид муносабатлар;
3.Касбий тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишга оид муносабатлар;
4.Меҳнат қонунчилиги ва меҳнат муҳофазасига риоя қилиш устидан назорат;
5.Меҳнат низоларини кўриб чиқиш бўйича муносабатлар.

Меҳнат ҳуқуқининг методи

• Меҳнат ҳуқуқининг методи – меҳнат муносабатларини ҳуқуқий тартибга солишда қўлланиладиган усуллар ва воситалар йиғиндиси ҳисобланади.
• Меҳнат ҳуқуқининг методлари:
• императив ва диспозитив тартибга солишнинг уйғунлашган ҳолда қўлланилиши;
• марказий, локал ва шартномавий усулларнинг уйғунлашган ҳолда қўлланилиши;
• субъектларнинг ҳуқуқий мақомида тенглик ва бўйсунганликнинг уйғунлашган ҳолда қўлланилиши;
• меҳнатни ҳуқуқий тартибга солишда бирлик ва дифференциация;
• меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилишни ўзига хос усулларининг мавжудлиги;