1-мавзу: маркетингнинг моҳияти, мақсади ва вазифалари режа

2. Стратегик бошқариш услубиёти

Стратегик бошқариш услубиётининг юзага келиши ва амалий қўлланиши биринчи навбатда корхонанинг ташқи муҳитида содир бўладиган ўзгаришларнинг ҳарактеридан келиб чиқадиган объектив сабаблардан келиб чиқади.

1.Бошқаришни назорат қилиш асосида бошқариш.
Бунда корхонанинг ўзгаришларга воқеалар содир бўлгандан кейин пайдо бўлади. Бу реактив мослашиш корхонага кўпроқ ҳосдир,лекин ўзгаришларнинг мураккаблиги, янги стратегияни ишлаб чиқиш ва унга тизимни мослаштиришни тушуниб етиш кўп вақтни талаб етади. Ўзгаришлар суръатларининг ўсиши шароитида бу маъқул эмасдир.
2.Экстрополяция асосида бошқариш.
Ўзгаришлар суръати тезлашади,лекин олдинги тенденсияларни экстрополяция қилиш йўли билан келажакни кўра олиш мумкин (узоқ муддатли режалаштириш). Экстрополяция мантиқан ўтган даврдаги қонуниятларни келгуси истиқболга ўтказишни англатади. Бошқача қилиб айтганда экстрополяция табиатан истиқбол амалидаги ҳолатдан келиб чиқади ва режага нисбатан яхши бўлиниши тахмин қилади. Шу хусусиятга асосан келажакни экстрополяция услуби орқали башорат қилиш самарали бўлишига катта умид қилинади.
3. Ўзгаришларни олдиндан кўра олиш асосида бошқариш.
Кутилмаган ҳодисалар рўй бера бошлайди ва ўзгаришлар даражаси тезлашади, лекин унчалик даражада эмаски, бўлажак қонуниятларни олдиндан кўра олиш ва тегишли стратегияни ишлаб чиқиш йўли билан уларга ҳозир жавобликни аниқлашни ўз вақтида иложи бўлмай қолса (стратегик режалаштириш).
4.Тезкор ечимлар қабул қилиш асосида бошқариш.
Ҳозирги вақтда, кўп сонли муҳим масалалар шунчалик тез пайдо бўлмоқдаки,уларни ўз вақтида кўра олиш мумкин бўлмайдиган шароитларда шаклланаяпти (стратегик бошқариш).
3. Стратегик маркетингни режалаштириш

Бозор шароитида бошқарувнинг асосий субъекти сифатида бозор инфратузилмасининг элементи бўлиб намоён бўлувчи фирмани таъкидлаш мумкин. Бу ҳолда фирма деганда, хўжалик юритиш зонасига кирувчи, товар бозорида мавжуд бўлган талабни қондириш даражасида қатор функсияларни амалга оширувчи хўжалик иқтисодий тизими тушунилади. Шу бир вақтда ҳар қандай фирма фаолиятнинг туридан қатъий назар бозор шароитида самарали ишлаши учун ёки бозорда қуйидагиларга эга бўлиши керак:

• 
  фаолият стратегияси;
  
• 
  стратегик мақсадларга эришишни таъминловчи бошқарув консепсияси;
  
• 
  фирма фаолиятининг мезонларига нисбатан оптимал бўлган бошқарув консепсиясини амалга ошириш модели;
  
• 
  стратегик режалаштириш ва бошқариш жараёнларига маълумотли хизмат кўрсатиш тизими.
  

Аслида фирма стратегияси фирма ўз фаолиятида ечимларни қабул қилишда риоя қиладиган қоидалар йиғиндисидир. Булар фирма учун қуйидаги тўртта гуруҳдан иборатдир.

1. 
   Ҳозирда ва истиқболда фирма фаолиятининг натижаларини баҳолашда фойдаланиладиган қоидалар гуруҳи. Ушбу гуруҳнинг сифатли томони мўлжал, сон жиҳати эса топшириқни ташкил етади.
   
2. 
   Фирма ассортименти, сотиш бозорлари ва истеъмолчилари, рақобатчилик приёмларини белгиловчи қоидалар гуруҳи. Бу гуруҳ маҳсулотли-бозор стратегиясини намоён етади.
   
3. 
   Ташкилий консепсияни акс еттирувчи фирма ичидаги муносабатлар ва тартиб-қоидалар гуруҳи.
   
4. 
   Бошқарувнинг асосий тезкор приёмларини акс еттирувчи кундалик фаолиятни ташкил етиш қоидалари гуруҳи.
   

Эркин бозор муносабатлари шароитида стратегия қуйидаги ўзига ҳос хусусиятларга эгадир.
1. Стратегия албатта тезкор ҳаракат билан якунланмаслиги керак.Стратегияни ишлаб чиқиш фирманинг ўсиши ва мустаҳкамланишини таъминловчи умумий йўналишларни белгилаш билан якунланади.
2. Ифодаланган умумий стратегия изланиш услуби билан стратегик лойиҳаларни ишлаб чиқишда фойдаланилиши керак.
Стратегия маълум участкаларда имкониятларни мужассамлаш ҳамда стратегияга мос келмайдиган бошқа имкониятларни улоқтиришни таъминлаши керак.
3. Реал вазият корхонани мўлжаллаган мақсадига етказди дегунча стратегияга зарурат қолмайди.
4. Стратегияни ишлаб чиқиш одатда муқобиллар тўғрисида умумлаштирилган ва тўлиқ бўлмаган маълумотлар шароитиида амалга оширилади.
5. Стратегик режани излаш мақсадида конкрет муқобилларни аниқланиши давомида аниқ маълумотлар ҳам пайдо бўлади.Шундай қилиб стратегиянинг мувофиқли ишлатилиши аксий алоқаларсиз мумкин эмас.
6. Мўлжал фирманинг мақсадини ташкил қилса, стратегия эса мақсадларга эришиш воситаси бўлиб ҳисобланади. Мўлжал алмашганда стратегия ҳам ўзгаради. Стратегия ва мўлжаллар бошқарув иерархиясининг поғоналари ва фаолият вазиятига қараб ўз жойларини алмашишлари мумкин.
Текшириш ва назорат учун саволлар:

1. 
   Стратегик режалаштириш тушунчасининг моҳияти.
   
2. 
   Узоқ муддатли ва стратегик режалаштириш.
   
3. 
   Тактик режалаштириш.
   
4. 
   Бозор иқтисодиёти шароитида стратегиянинг ўзига хос хусусиятлари