1-Mavzu. Kirish. Turli foydali qazilmalardan foydalanishda boyitishning roli va axamiyati

Qovushtiruvchi qo’shib briketlash. Ruda va birikmalarni briketlashda qovushtiruvchilar sifatida organik va noorganik birikmalardan foydalanish mumkin. Organik birikmalarga o’simliklar uni, hayvonlar chiqindisi, toshko’mir smolasi , neftni qayta ishlash korxonalari chiqindilari kiradi.
Noorganik birikmalarga kaolin, Ca(OH)₂ va hokazolar kiradi. Qolipdan chiqqan briketlarni kuydirishda va domna pechlarida erish davomida bu qovushtiruvchi materiallar qisman yonadi. Qisman havo ta’sirida o’z tarkibini o’zgartiradi. Metallurgiyada ko’pincha tabiiy qovushtiruvchi materiallar sifatida Ca(OH)₂ bo’tqasidan foydalaniladi. Briketlash 3,9–6,8 n/m kuch ostida olib borilib, shixtaning tarkibidagi namlik 10-18% ni tashkil etadi. Bunday birikmalarning uzoq vaqt havoda saqlanib qolishi natijasida briketlarning tarkibidagi Ca(OH)₂ havodagi CO₂ bilan birikadi.
Bunda karbonizatsiya uzoq davom etuvchi bo’lib, briketning siqishiga qarshilik ko’rsatuvchi kuchi 0,98 n/m bo’lishi uchun tayyorlangan aralashma 5 sutka davomida havoda turishi kerak va aksincha, 100^oC haroratda esa 5-6 soat yetarli bo’ladi.
Ruda va boyitmalarni aglomeratsiyalash va briketlash bir xil usul deb qaralsa-da, ularning o’ziga yarasha qo’llanish sohalari mavjud. Jumladan, rangli metall rudalari uchun (asosan Znli rudalar uchun) briketlashni umuman qo’llab bo’lmaydi. Bunga sabab, uning tarkibidagi oltingugurtning ko’pligidir.
Qovushtiruvchilarsiz briketlash. Qovushtiruvchilarsiz briketlash asosan Fe rudalari uchun qo’llanilib, buning tarkibiga 7-8% uglerodli yoqilg’i qo’shiladi va 40 minut davomida xom briketlar 1200-1300^oC da qizigan texnologik gazlar yordamida kuydiriladi. Bunga maxsus pechlar bo’lib, uning ishlab chiqarish unumdorligi sutkasiga 50 tonnaga yetadi. Qovushtiruvchilarsiz briketlashda briketlarning tarkibiga qo’ng’ir temir yoki temir zangi qo’shiladi. Bunda qo’ng’ir temir havodagi namlik bilan tez kirishib, o’zining igna sifat strukturasi sifatida jipslashtirish to’liq amalga oshadi va aksincha, ularni 250^oC haroratda ishlov berish natijasida uning mustahkamlik darajasi keskin ortadi. Qo’shimchasiz briketlash arzon bo’lsa-da, uning mustahkamligi uncha yuqori emas. Shuningdek aglomeratsiyaga ketadigan ko’mir briketlashga ketadigan ko’mirdan 15-20% ortiq.