1 Mavzu: Kirish. Ruhiy jarayonlar. Ong va uning turli kasalliklarda buzilishi

Ruhiy holat, jarayon haqida tushunchani
Psixologiyaning rivojlanishiga fiziologik adqiqotlar juda katta turtki bo‘ldi. Tibbiy psixologiya ham fan sifatida shakllanib, oliy nerv faoliyati chuqur o‘rganila boshlandi. Bu davr XX asming boshlariga to‘g‘ri keldi.
Oliy nerv faoliyatining psixologik jarayonlar bilan uzviy bog‘liqligini I.P. Pavlov, U. Penfild, G. Jasper, J. Ekllz, O. Foxt,
P.K. Anoxin kabi olimlar chuqur o‘rganishdi. Ular psixik jarayonlar re flektor ta rzd a boshqarilishi mumkinligini isbot qilishdi.
Fiziologlaming fikricha, refleks - organizmning tashqi muhit bilan bo‘lgan o‘zaro munosabatining bir ko‘rinishidir. U ikki xil refleks turlari mavjudligi haqidagi muammoni o‘rtaga tashlagan. Birinchisi doimiy tug‘ma reflekslar bo‘lib, asabning quyi tuzilmalari orqali amalga oshiriladi, degan va uni «sof reflekslar» deb atagan. Ikkinchisi bosh miya po‘stloq markazlari bilan bog‘liq reflekslar bo‘lib, ular o‘zgaruvchan bo‘ladi va individual rivojlanish mobaynida shakllanib boradi, degan. Bu reflekslarni I.M. Sechenov ham fiziologik, ham psixologik hodisa deb ta’riflagan. Bu borada I.P. Pavlov (1849-1936) o‘tkazgan tadqiqotlar e’tiborga molikdir. I.P. Pavlov oliy nerv faoliyati haqida ta’limot yaratdi va fanga
«shartli refleks» degan iborani kiritdi. SHartli reflektor faoliyat uchun nafaqat yangi shartli reflekslarning paydo bo‘lishi, balki po‘stloqdagi eski aloqalarning yig‘ilib, murakkab bog‘lanishlar hosil qilishi ham o‘ta muhimdir. Bosh miya organizmning barcha tashqi va ichki faoliyatini reflektor prinsipga asoslangan holda boshqarib, bir-biri bilan bog‘lab turadi.
Oliy nerv faoliyati yoki shartli va shartsiz reflekslarning asosiy prinsiplari nervizm, ruh va tananing yagonaligi, tuzilma va funksiyalarning yaxlitligi, organizm faoliyatining boshqarilishi mumkinligi va bunda tashqi muhitning ahamiyati juda muhimligini yuqorida nomi keltirib o‘tilgan olimlar ilgari surgan.
SHunday qilib, shartli reflekslar organizmning individual rivojlanishi natijasida shartsiz reflekslar negizida bosh miya po‘stlog‘ida hosil bo‘lgan vaqtinchalik bog‘lanishdir. Tashqi va ichki muhitning o‘zgarishiga qarab, shartli reflekslar yo‘qolib (I.P.Pavlov (1849-1936)) yoki boshqa turga o‘tib turadi, mabodo bu vaqtinchalik bog‘lanishlar mustahkamlanib turilmasa, ularning o‘rniga yangilari paydo bo‘ladi.
SHartli reflekslar hayvonlar va insonlarning faoliyatini keskin boyitadi, ularning doimo o‘zgarib turuvchi tashqi muhitga moslashib borishi uchun imkon yaratib beradi hamda ularning xulqi va xatti-harakatining shakllanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi.