1-мавзу: Кириш. Иммунология фани (предмети) ва вазифалари

табиий ўзига хос бўлмаган қаршилик кўрсата олиш 
механизмлари мавжуд. Уларга организмнинг ташқи агентлар: ташқи қопламалар (тери, 
шиллиқ қаватлар), механик (тўқималарни эшитиш, шиллиқ қават безлари ва киприклар 
ҳаракати, аксириш, ютал), физик механизмлар (қаршиликлар), кимёвий моддалар (хлорид, 
сут, ёғ кислоталарининг, қатор ферментлар, айниқса лизоцим – мурамидазларнинг 
батерицидли таъсирлари) киради.
Алоҳида турга тегишли бўлган касалликни юқтирмаслик (конституционал 
иммунитет) 
– бу мазкур турнинг моддалар алмашинуви жараёни билан генетик жиҳатдан 
шартли бўлган организмнинг ўзига хос бўлмаган қаршилик кўрсатиш вариантидир. У 
асосан қўзғатувчилар учун зарурий бўлган шароитларни мавжуд эмаслиги билан 
боғлиқдир. Масалан, ҳавонлар айрим турдаги инсонларда учрайдиган касалликлар билан 
касалланмайди (масалан, сифилис (захм), сўзак, дизентерия) ва аксинча, одамлар итлар 
ўлатини юқтирмайди.
Касаллик юқтирмасликнинг ушбу варианти ҳақиқий иммнитет саналмайди, негаки у 
иммунитет тизим орқали амалга ошмайди.
Ўзига хос бўлмаган (бетакрор, ўхшаши бўлмаган) касалликни юқтирмаслик 
ҳолатидан иммунитетнинг ўзига хос бўлмаган табиий омилларини ёки табиий туғма 
иммунитетни (
innatenaturalimmunity
) фарқлаб олиш лозим. Улар хўжайра ҳамда гуморал 
омилларни (факторларни) ўз ичига олади.
Гуморал омиллар орасида энг муҳимлари табиий, аввалги антителалар саналади. 
Бундай антителалар олдинига организмда кўплаб бактерия ҳамда вирусларга қарши унча 
кўп бўлмаган миқдорда тўпланган бўлади.
Иммунитетнинг ўзига хос бўлмаган гуморал факторлари бўлиб комплемент тизими, 
С-реактив оқсил, лизоцим ферменти, интерферонлар, цитокинлар ва бошқалар хизмат 
қилади. Хўжайра факторлари (омиллари) – бу ўз фаоллигини барча тўқималарда, 

---

ғовакларда намоён этадиган фагоцитлар (моноцитлар, макрофаглар, полиморф ядроли 
лейкоцитлар) бўлиб, шиллиқ қават юзасига чиқиши ва у ерда ҳимоя вазифасини 
бажаришлари мумкин.