1-mavzu: Kirish. Immunologiya fani maqsadi va vazifalari, usullari va rivojlanish tarixi

Immunitet va uning turlari. 
Immunitet – bu o’ziga xos retseptorlar yoki antitelalar tufayli: yod moddalarni u yoki bu 
immunologik reaktsiyalar yordamida yaqinlashtirmaslik yoki ularni yo’q qilishi qobiliyati va 
ularga nisbatan o’ziga xos immunologik xotira ishlab chiqish hamda antigenlarni – organizm 
uchun yod bo’lgan moddalarni topish xususiyati. Bunda organizm immun reaktsiyasini nafaqat 
yuqumli kasalliklarni qo’zg’atuvchilar antigenlari charishi, balki boshqa ko’plab moddalar, 
jumladan organizmning o’zining ba’zi bir hujayralari (masalan, spermatozoidlar, yo’q bo’lib 
ketayotgan hujayralarning antigenlari) ham chaqirishi mumkin. 
1
Xaitov R.M. «Immunologiya». Darslik. Qayta ishlangan 2- nashr.- Moskva, 
GEOTAR-Media,, 2011. –29: 528 s. 

---

Antigen rolini turli xil infektsion agentlar (bakteriyalar, viruslar va boshqalar), boshqa 
organizmlarning oqsillar (ba’zan polisaxaridlar), gelьmintlar (parazit chuvalchanglar) qayta 
ko’chirib o’rnatilgan to’qima hamda organlar, organizm hujayralaridagi o’zgarishlar 
(mutatsiyaga uchragan, o’sma, qariyotgan va boshqalar), urug’lanish vaqtidagi sperma, ona 
embrioni va boshqalar bajrib berishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, immunitet 
organizmning hujayrali, oqsilli hamda genetik geomestazini ta’minlab beradi. SHuning uchun 
uni hozirgi kunda inson va boshqa hayvonlar organizmini tartibga soluvchi tizimlardan biri 
sifatida o’rganiladi. 
Immunittning biologik ahamiyati shundaki, u organizm rivojlanishi jarayonida uning 
biologik betakrorligini (individualligini) saqlab, uning ichki muhiti o’zgarmasligini hamda uning 
ichiga begona genetik informatsiya kirib olishidan himoyasini ta’minlab, doimiy ravishda 
tanamizda (organizmimizda) vjudga kelib turuvchi potentsial xavfli (halokatli) hujayralar – 
mutantlarning ko’payishining oldini oladi. 
Organizmning himoya tizimlari xilma-xilligi insonga infektsion agentlar ta’siriga 
uchramaydigan bo’lishi imkonini beradi. 
«Immunitet» tushunchasi ko’pincha infektsiyaga, bakteriyalarga, sodda viruslarga 
qarshiligi, ulardan organizmning “himoyasi” bilan bog’lanadi. Biroq, ham sotsial darajada 
(masalan, aseptika, antiseptika metodlari, infektsiya manbaalarini yo’q qilishi va boshqa 
epidemiyaga qarshi choralar), ham organizm (epiteliya va shilliq qavat g’ovlari, turga oid 
yuqtirmaslik mexanizmlari) darajasida infektsiyalardan himoyalanishning noimmunitetli usullari 
ham mavjud. 
Organizmning immun himoyasining asosiy (tayanch) tushunchasi – immunitet. 
Immunitetning asosiy tushunchasi – immun tizimining “yod narsalarni” identifikatsiya qilishi 
hamda “yod narsalarga” nisbatan neytrallashtiruvchi va yo’q qiluvchi mexanizmlarni qo’llashi, 
aynan – muayyan immun reaktsiyalarini qo’llashidir. Immunitet = aniqlab olish + patogen hamda 
u tomonidan zararlangan to’qimalar destruktsiyasi.
2
