|
4 mavzu
Sulfat kislota — H2SO4 2 asosli kuchli kislota. Uning elektron va tuzilish formulalari quyidagicha (oltingugurtning 6 ta elektroni kislorod atomlari tomon siljigan). Olinishi — Sulfat kislotani olish uchun quyidagi sxema asosida boradigan kimyoviy reaksiyalarni amalga oshirish kerak: FeS2 → SO2 → SO3 → H2 SO4 . Fizk xossalari.Oddiy sharoitda hidsiz, rangsiz, ogʻir moysimon suyuqlik; zichligi 1,83 g/sm³ (15° da), qotish temperaturasi 10,45°, qaynash temperaturasi 296,2°. Sulfat kislota suvni oʻziga yutib, koʻp miqdorda issiklik chiqaradi. Shu sababli uni suyultirishda kislotaga suv qoʻshish salbiy oqibatlarga olib keladi (kuchli portlash sodir boʻlishi mumkin). Sulfat kislotani suyultirish uchun uni ozozdan suvga qoʻshiladi. Sulfat kislota ning suvdagi eritmalarini sovitish yoʻli bilan uning H2SO4H2O, H2SO42H2O, H2SO44H2O tarkibli gidratlari olingan. Sulfat kislota sulfatlar va gidrosulfatlar hosil qiladi. Konsentrlangan Sulfat kislota kuchli oksidlovchi. Sulfat angidridning Sulfat kislota dagi eritmasi „tutovchi“ Sulfat kislota yoki oleum nomi bilan yuritiladi. Sulfat kislota oltingugurt, oltingugurt kolchedani FeS2, sulfit angidrid SO2 va boshqa dan ham hosil qilinadi. Sulfat kislota kimyo sanoatining muhim mahsuloti. Oʻgʻit tayyorlashda, metallurgiyada, neftni tozalashda, boʻyoqchilik sanoatida, sunʼiy tolalar, portlovchi moddalar, xlorid kislota olishda, qoʻrgʻoshinli akkumulyatorlarda elektrolit sifatida va boshqalarda ishlatiladi.
Sulfat kislota ishlab chiqarishdagi zaharli gazlar (SO2 va NO2), shuningdek, SO3 va H2SO4 bugʻlari ancha xavflidir. Shuning uchun qurilmalarni yaxshilab germetiklash va shamollatish kerak. Sulfat kislota terini kuchli kuydiradi, u bilan ishlaganda himoya vositalari (koʻzoynak, rezina qoʻlqop, fartuk, etik)dan foydalanish zarur. Akumulatorlarga ham bu kislota quyiladi.
Kislorod bilan yer qobig'idagi eng keng tarqalgan element. Kislorod molekulasi ikki atomli (O 2). Oddiy modda - molekulyar kislorod - rangsiz va hidsiz gaz, suvda yomon eriydi. Yer atmosferasida 21% (hajm bo'yicha) kislorod mavjud. Tabiiy birikmalarda kislorod oksidlar (H 2 O, SiO 2) va okso kislotalarning tuzlari shaklida bo'ladi. Eng muhim tabiiy kislorod birikmalaridan biri bu suv yoki vodorod oksidi H 2 O. Oksidlarga qo'shimcha ravishda kislorod peroksidlarni - quyidagi atomlar guruhini o'z ichiga olgan moddalarni hosil qilishi mumkin: –O–O–. Eng muhim peroksidlardan biri vodorod periks H 2 O 2 (H–O–O–H). Peroksidlarda kislorod atomlari minus 1 oraliq oksidlanish darajasiga ega, shuning uchun bu birikmalar ham oksidlovchi, ham qaytaruvchi moddalar bo'lishi mumkin: Standart elektrod potentsiallarining qiymatlaridan oksidlar kelib chiqadi H2O2 ning foydali xossalari kislotali muhitda, qaytaruvchi xossalari esa ishqoriy muhitda yaqqol namoyon bo'ladi. Masalan, kislotali muhitda vodorod periks elektrokimyoviy tizimning standart potentsiali +1,776 V dan oshmaydigan moddalarni oksidlashi va faqat potentsiali +0,682 V dan yuqori bo'lgan moddalarni tiklashi mumkin. Kislorodning allotropik modifikatsiyasi ozon (O3) - o'ziga xos hidli gazdir. Ozon maxsus qurilmalarda - ozonizatorlarda kislorodga "jim" elektr razryadlari ta'sirida hosil bo'ladi. Kislorodni ozonga aylantirish reaktsiyasi energiya talab qiladi: 3O2 ↔ 2O3 – 285 kJ. Teskari jarayon - ozonning emirilishi - o'z-o'zidan davom etadi.
Yuqori haroratlarda oltingugurt vodorod bilan reaksiyaga kirishadi vodorod sulfidi(H2S) rangsiz gaz bo'lib, chirigan oqsilning o'ziga xos hidiga ega. Ushbu reaksiya qaytar bo'lganligi sababli, amalda vodorod sulfidi odatda suyultirilgan kislotalarning metall sulfidlariga ta'sirida hosil bo'ladi: FeS + 2HCl → H2S + FeCl2. Vodorod sulfidi kuchli qaytaruvchi vositadir; havoda alangalanganda, u mavimsi olov bilan yonadi: 2 H2S + 3 O2 → 2 SO2 + 2 H2O (kisloroddan ortiq). Shuning uchun vodorod sulfidining havo bilan aralashmasi portlovchi hisoblanadi. Kislorod etishmasligi bilan vodorod sulfidi faqat erkin oltingugurtgacha oksidlanadi: 2H2S + O2 → 2S + 2H2O.
Oltingugurt oksidi(IV) oltingugurtning havoda yonishi natijasida hosil bo'ladi: S + O2 → SO2. Sanoatda SO2 metall sulfidlar va polisulfidlarni qovurish, shuningdek sulfatlarni (xususan CaSO4) issiqlik bilan parchalash yo'li bilan olinadi: Oltingugurt dioksidi - kuygan oltingugurt hidiga ega rangsiz gaz. SO2 suvda yaxshi eriydi, oltingugurt kislotasini hosil qiladi:
oltingugurt kislotasi – kuchsiz ikki asosli kislota (K1=1,6×10–2, K2=6×10–8). H2SO3 va uning tuzlari yaxshi qaytaruvchi moddalardir va sulfat kislota yoki sulfatlarga oksidlanadi: Yuqori haroratda katalizator (V2O5, platina asosidagi qotishmalar) ishtirokida oltingugurt dioksidi kislorod bilan oksidlanadi. trioksid:
Do'stlaringiz bilan baham: |
