1 mavzu. Kasbiy psixologiya faniga kirish

2. 3.Tadqiqotlarni tashkillashtirish va rejalashtirish
Tadqiqotni tashkillashtirish va rejalashtirish metodlari, ya’ni tashkiliy metodlar. 2. Dalillar to’plash, ilmiy ma’lumotlar olishga qaratilgan empirik metodlar(usullar). 3. Ma’lumotlarni qayta ishlash usullari 4. Interpretasion metodlar(usullar).
Boshqa bir qator psixolog-olimlar kasbiy psixologiyaning quyidagi usullarini ajratishadi:
1. Sub’ektiv metodlar (o’zini o’zi kuzatish);
2. Ob’ektiv metodlar (kuzatishning xar xil turlari; eksperimental, testlar, savol-javob, so’rovnomalar).
Afsuski, bu metodlar muallifi psixologiya metodlarining tasniflanishini (klassifikatsiya) taqdim etmay, faqatgina psixologiya fanidagi mavjud metodlarini sanab o’tish bilan chegaralanadilar. Bu esa o’z navbatida aniq ilmiy tasniflanishning mavjud emasligi, psixologiyada metodlarning ko’pligi hamda bir tizimga solinmaganligi bilan izohlanadi.³
Kasbiy psixologiyaning metodlarini tahlil etib, tadqiqiy metodlarni tasniflashning asosi sifatida muhim jihatlarini ajratib olish kerak. Bu masalalar 4 xil shaklga ega: tasvirlash, o’lchash, tushuntirish va psixik hodisani shakllantirishdan iborat. SHunga muvofiq metodlarning 4 ta guruhi taklif etiladi: noeksperimental (klinik), diagnostik, eksperimental va shakllantiruvchi.
SHunday qilib kasbiy psixologiya oldida quyidagi tadqiqiy masalalar turibdi:
1 guruh usullar - shaxsning kasbiy shakllanishi bu murakkab, ba’zida esa dramatik jarayonning psixologik xususiyatlarini tasvirlashdan iborat. Bu jarayonni tadqiq etish uchun longityu’d, savol-javob, psixobiografiya, tanqidiy voqealar metodlarini qo’llash to’g’ri bo’ladi. Bu metodlar guruhini genetik metodlarga kiritishi mumkin.
2 guruh usullar - kasblarning psixologik tavsifi, kasbning psixologik mazmunini tadqiq etish, faoliyat mahsuldorligini o’rganish, mehnat metodi, hujjatlarni o’rganish, kuzatilayotganlarni savol-javob orqali o’rganish metodi, shuningdek, professiografiya yo’li bilan amalga oshirilishi mumkin.Bu uslublar guruhi praksimmetrik uslublarga tegishlidir.
3 guruh usullar - muhim kasbiy ko’rsatkich faoliyat va shaxs belgilarini o’lchash. Bu tadqiqiy masalani hal qilish uchun maxsus qobiliyat testlari, muvaffaqiyat va ta’lim testlari qo’llaniladi. Bu psixometrik usullar guruhidir.
4 guruh usullar - kasbiy shakllanishning xususiyatlarini, qonuniyat va mexanizmlarini tushuntirishdan iborat. Bu vazifani bajarish usullari eksperimental usullardir: ya’ni labaratoriya, modellashtiruvchi va tabiiy eksperimentlardir.
5 guruh usullar tadqiqiy ma’lumotlarga miqdoriy ishlov berishga yo’naltirilgan. Ularga matematik ishlov berish usullari kiradi: ya’ni korrelyasion, faktorli tahlil va boshqalar.
Biografik usul - shaxs hayot yo’lini o’rganish va loyiqalashtirish usullari, hayotiy dasturlar, kasbiy rejalar, kasbiy shaxsiy shakllanishining ssenariylarini ishlab chiqishga yo’naltirilgan. Biografik usullarga tarjimai hol, ma’lumotlarni o’rganish, kasbiy mehnatdan qoniqish va boshqalarni kiritish mumkin.⁴