1-mavzu. Jahon iqtisodiy tarixini o‘rganish yo‘nalishlari. Tayanch atamalar va iboralar

Iqtisodiy tarixning asosiy metodlari  

1.  tarixiylik,  

2.  mantiqiylik,  

3.  tasniflash,  

4.  xronologik,  

5.  tarixiy 

– taqqoslash,  

6.  tarixiy moddellashtirish,  

7.  matematik statistika,  

8.  ijtimoiy psixologik.  

Iqtisodiy  tarix 

juda ko‘p  ijtimoiy  fanlar (birinchi  navbatda  jahon tarixi) 

bilan bog‘liq. Iqtisodiy tarixni bilmasdan turib o‘tgan davrlarda bo‘lib o‘tgan 

siyosiy  voqealarning  asl  mohiyatini  va  kelajakning  siyosiy  tendensiyalarini 

oxirigacha anglash mumkin emas. 

Iqtisodiy  tarixning  jahon  tarixi  bilan  bog‘liqligi  shundaki,  ularning 

ikkalasi  ham  hodisalarni  evolyutsion  jarayonida  o‘rganadi,  lekin  jahon 

tarixining predmeti ancha kengdir.  

Jahon tarixi sivilizatsiyaning umuman o‘zgarishini o‘rganadi, iqtisodiy 

tarix esa 

– iqtisodiy jarayonlardagi o‘zgarishlarni xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi. 

Iqtisodiy tarixning iqtisodiy nazariya bilan bog‘likligini alohida ta’kidlab 

o‘tish  kerak.  Agarda  birinchisi  tadqiqotning  tarixiy  metodiga  asoslansa, 

ikkinchisi  esa 

–  mantiqiy-iqtisodiy  metodga  asoslanadi,  ammo  ularning 

ikkalasi ham o‘zaro bog‘langan. Iqtisodiy tarixning iqtisodiy nazariyadan farqi 

---

shundaki,  iqtisodiy  tarix  turli  iqtisodiy  hodisalarni  turli  iqtisodiy  davrlarda 

ko‘rib  chiqadi,  u  asosiy  e’tiborni  uning  qonuniyatlariga  beradi,  iqtisodiy 

nazariya  esa  jamiyatni  nazariy  tahlil  etish  bilan  shug‘ullanadi  va  asosan 

tadqiqotning mantiqiy-abstrakt va matematik metodlaridan foydalanadi. 

Nazariy  abstraksiyasiz  iqtisodiy  tarix  nazariy  asosdan  ayrilib  qoladi. 

O‘z  navbatida  iqtisodiy  nazariya  iqtisodiy-tarixiy  umumlashtiruvsiz,  dalil-

isbotsiz fanga aylana olmaydi. Demak, ularning teng miqdorda rivojlanganligi 

talab etiladi.  

Shuningdek, iqtisodiy tarix iqtisodiy ta’limotlar tarixi bilan chambarchas 

bog‘liqdir.  Chunki  “Iqtisodiy  ta’limotlar  tarixi”  fanidagi  olimlarning  fikrlarini 

tahlil etish va sharhlash 

ma’lum bir yuz berayotgan iqtisodiy hodisalar bilan 

bog‘langandir.