1-mavzu. Jahon iqtisodiy tarixini o‘rganish yo‘nalishlari. Tayanch atamalar va iboralar

Iqtisodiy tarixning asosiy metodlari
1. tarixiylik,
2. mantiqiylik,
3. tasniflash,
4. xronologik,
5. tarixiy 
– taqqoslash,
6. tarixiy moddellashtirish,
7. matematik statistika,
8. ijtimoiy psixologik.
Iqtisodiy tarix 
juda ko‘p ijtimoiy fanlar (birinchi navbatda jahon tarixi) 
bilan bog‘liq. Iqtisodiy tarixni bilmasdan turib o‘tgan davrlarda bo‘lib o‘tgan 
siyosiy voqealarning asl mohiyatini va kelajakning siyosiy tendensiyalarini 
oxirigacha anglash mumkin emas. 
Iqtisodiy tarixning jahon tarixi bilan bog‘liqligi shundaki, ularning 
ikkalasi ham hodisalarni evolyutsion jarayonida o‘rganadi, lekin jahon 
tarixining predmeti ancha kengdir.
Jahon tarixi sivilizatsiyaning umuman o‘zgarishini o‘rganadi, iqtisodiy 
tarix esa 
– iqtisodiy jarayonlardagi o‘zgarishlarni xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi. 
Iqtisodiy tarixning iqtisodiy nazariya bilan bog‘likligini alohida ta’kidlab 
o‘tish kerak. Agarda birinchisi tadqiqotning tarixiy metodiga asoslansa, 
ikkinchisi esa 
– mantiqiy-iqtisodiy metodga asoslanadi, ammo ularning 
ikkalasi ham o‘zaro bog‘langan. Iqtisodiy tarixning iqtisodiy nazariyadan farqi 

---

shundaki, iqtisodiy tarix turli iqtisodiy hodisalarni turli iqtisodiy davrlarda 
ko‘rib chiqadi, u asosiy e’tiborni uning qonuniyatlariga beradi, iqtisodiy 
nazariya esa jamiyatni nazariy tahlil etish bilan shug‘ullanadi va asosan 
tadqiqotning mantiqiy-abstrakt va matematik metodlaridan foydalanadi. 
Nazariy abstraksiyasiz iqtisodiy tarix nazariy asosdan ayrilib qoladi. 
O‘z navbatida iqtisodiy nazariya iqtisodiy-tarixiy umumlashtiruvsiz, dalil-
isbotsiz fanga aylana olmaydi. Demak, ularning teng miqdorda rivojlanganligi 
talab etiladi.
Shuningdek, iqtisodiy tarix iqtisodiy ta’limotlar tarixi bilan chambarchas 
bog‘liqdir. Chunki “Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidagi olimlarning fikrlarini 
tahlil etish va sharhlash 
ma’lum bir yuz berayotgan iqtisodiy hodisalar bilan 
bog‘langandir.