1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Ishlab chiqarish
omillari
Ishchi kuchi Yer Kapital
Tadbirkorlik
qobiliyati
qiymatga, ham naflilikka ega boʻlgan, ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish jarayonida 
foydalaniladigan vositalardir. 
Hamma adabiyotlarda yerga deyarli bir xil tushuncha beriladi, ya’ni yer deganda tuproq 
unumdorligi, oʻtloqlar, yaylovlar, suv, havo, oʻrmon, qazilma boyliklar, umuman tabiiy resurslar 
tushuniladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida katta e’tibor beriladigan omillardan biri tadbirkorlik 
qobiliyatidir. Tadbirkor deb iqtisodiy resurslar, ya’ni ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi 
resurslarining, tabiiy resurslarning bir-biriga qoʻshilishini ta’minlaydigan, tashkilotchi, 
yangilikka intiluvchi, tashabbuskor, iqtisodiy va boshqa xavfdan, javobgarlikdan qoʻrqmaydigan 
kishilarga aytiladi; bu xislatlar majmui esa tadbirkorlik qobiliyati deb yuritiladi. Hozirgi davrda 
ayrim adabiyotlarda axborot va uning vositalarini, ekologiyani ham alohida omil deb 
koʻrsatadilar. Bizning fikrimizcha, ular yer va kapitalda oʻz ifodasini topadi. 
2. Ishlab chiqarish jarayonining mazmuni
Ishlab chiqarish jarayoni – bu kishilarni oʻzlarining iste’moli uchun zarur boʻlgan
moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatidir.
Moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratish, turli xizmatlar koʻrsatish jarayoni kishilar iqtisodiy 
faoliyatining asosiy tomonidir. 
Ma’lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, mehnat jarayonidir yoki 
boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalarning koʻrinishini oʻzining iste’moli uchun 
muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnat faoliyatidan iboratdir. Ana shu mehnat 
jarayonida kishilar, eng avvalo, tabiat bilan, uning kuchlari va ashyolari bilan hamda bir-birlari 
bilan oʻzaro ma’lum munosabatda boʻladilar. 
Kishilar oʻzlarining ongli maqsadga muvofiq unumli mehnati bilan tabiat moddalarining 
shakllarini oʻzgartiradilar va iste’moli uchun zarur boʻlgan mahsulotni vujudga keltiradilar. 
Mehnat jarayonida kishilar bilan tabiat oʻrtasida moddalar almashinuvi bilan birga insonning oʻzi 
ham har tomonlama kamol topib boradi, ya’ni kishilar oʻzining mehnatga boʻlgan qobiliyatini, 
bilimini oshiradi va ularni amalda qoʻllashni kengaytirib boradi. 
Shunday qilib, ishlab chiqarish jarayoni iste’mol qiymatlarni vujudga keltirish uchun 
maqsadga muvofiq qilinadigan harakatdir, tabiat yaratgan narsalarni kishi iste’moli uchun 
oʻzlashtirib olishdir, kishi bilan tabiat oʻrtasidagi modda almashuvining umumiy shartidir, kishi 
hayotining abadiy tabiiy sharoitidir. 
Ehtiyojlar turi qancha koʻp boʻlsa Shunga binoan ishlab chiqarishning tarmoq va sohalari 
ham kengayib boradi. Ularni oʻrganish oson boʻlishi uchun ishlab chiqarish ikki katta sohaga: