1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Asosiy tayanch tushunchalar
Agrar munosabatlar – yerga egalik qilish, tasarruf etish, undan foydalanish 
va ishlab chiqarish natijalarini oʻzlashtirish jarayonida vujudga keladigan munosabatlar. Renta 
munosabatlari – yerdan foydalanish natijasida vujudga keladigan qoʻshimcha sof daromadni taqsimlash 
va oʻzlashtirish bilan bogʻliqlikda vujudga keladigan munosabatlar. Differentsial renta – yer 
uchastkalarining unumdorligidagi va joylashgan joyidagi farqlar natijasida vujudga keladigan qoʻshimcha 
sof daromad. 28,9 25,9 22,2 19,9 15,3 6,3 2,6 2,2 66,0 64,1 63,0 59,7 60,2 62,3 62,7 65,3 5,1 10,0 14,8 
20,4 24,5 31,4 34,7 32,5 
0 
10 
20 
30 
40 
50 
60 
70 
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 
йиллар
фоиз
Qishloq xoʻjaligi korxonalari Dehqon xoʻjaliklari Fermer xoʻjaliklari Differentsial renta I – yerlarning tabiiy 
unumdorligi farqlar natijasida vujudga keladigan qoʻshimcha sof daromad. Differentsial renta II – 
yerlarning iktisodiy unumdorligini oshirish natijasida vujudga keladigan qoʻshimcha sof daromad. 
Absolyut renta – qishloq xoʻjaligida yerga boʻlgan xususiy mulkchilik monopoliyasi natijasida vujudga 
kelib, hamma turdagi: yaxshi, oʻrtacha va yomon yerlardan olinadigan renta. Monopol renta – alohida 
tabiiy sharoitga ega boʻlgan, noyob qishloq xoʻjalik mahsulotlari yetishtiriladigan yerlardan olinadigan 
renta. Undirma sanoatda renta – foydali qazilma konlarining joylashishi (er yuzasiga nisbatan) va 
ularning boyligi jihatdan farqlar natijasida vujudga keladi. Agrosanoat majmuasi – qishloq xoʻjalik 
mahsulotlarini yetishtirish, uni saqlash, qayta ishlash va iste’molchilarga yetkazib berish bilan bogʻliq 
xoʻjalik tarmoqlarining birligi. Qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarish infratuzilmasi – bevosita qishloq xoʻjalik 
ishlab chiqarishiga xizmat koʻrsatuvchi sohalar. Ijtimoiy infratuzilma – odamlar yashash va turmush 
faoliyatining umumiy sharoitlarini ta’minlaydigan sohalar. Agrosanoat integratsiyasi – qishloq xoʻjaligi 
bilan unga xizmat qiluvchi va mahsulotni iste’molchiga yetkazib beruvchi tutash tarmoqlar oʻrtasida 
ishlab chiqarish aloqalarining rivojlanishi hamda ularning uzviy birikish jarayonidir. Agrobiznes – 
tadbirkorlik faoliyatining qishloq xoʻjaligi va u bilan bogʻliq sohalardagi namoyon boʻlish shakli.