1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

fermer va dehqon xoʻjaliklaridir
. 
CHunki ular bevosita qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Bu xoʻjaliklar oʻz yerida 
yoki ijaraga olingan yerda ish yuritib, unda mulk egasi va ishlab chiqaruvchi fermerning oʻzi va 
oila a’zolari hisoblanib, ayrim hollarda yollanma mehnatdan foydalanish ham mumkin. Fermer 
xoʻjaligining afzalligi shundan iboratki, unda mulk va mehnat bevosita qoʻshiladi, bu esa ishlab 
chiqarishning yuqori samaradorligini ta’minlaydi. Fermer xoʻjaliklari mustaqil tuzilma boʻlish 
sababli oʻz faoliyatini bozor kon’yunkturasiga tez moslashtira oladi. Unda iqtisodiy manfaat va 
pirovard natija uchun mas’uliyat bitta faoliyatning ikki tomonini tashkil qiladi. Bularning 
hammasi fermer xoʻjaligining yashovchanligini ta’minlaydi. 
Agrobiznes turlaridan biri agrofirmalardir. 
Agrofirma ma’lum turdagi qishloq xoʻjalik
mahsulotlarini yetishtirish va uni pirovard mahsulot darajasigacha qayta ishlashni qoʻshib
olib boradigan korxonadir.
Agrofirmalar ham qishloq xoʻjaligi, ham sanoatga xos resurslarni ishlatib, iste’molga 
tayyor boʻlgan mahsulot yaratadi. Mazkur turdagi korxonalar turli mulkchilikka asoslanishi, 
chunonchi oilaviy xoʻjalik asosida ham tashkil topib, kichik zavodlar bilan birikishi mumkin. 
Agrosanoat birlashmalari va kombinatlari agrobiznesning yangi turlaridir. 
Asosiy tayanch tushunchalar
Agrar munosabatlar – yerga egalik qilish, tasarruf etish, undan foydalanish va ishlab 
chiqarish natijalarini oʻzlashtirish jarayonida vujudga keladigan munosabatlar. 
Renta munosabatlari – yerdan foydalanish natijasida vujudga keladigan qoʻshimcha sof 
daromadni taqsimlash va oʻzlashtirish bilan bogʻliqlikda vujudga keladigan munosabatlar. 
Differentsial renta – yer uchastkalarining unumdorligidagi va joylashgan joyidagi farqlar 
natijasida vujudga keladigan qoʻshimcha sof daromad. 
Differentsial renta I – yerlarning tabiiy unumdorligi farqlar natijasida vujudga keladigan 
qoʻshimcha sof daromad. 
Differentsial renta II – yerlarning iktisodiy unumdorligini oshirish natijasida vujudga 
keladigan qoʻshimcha sof daromad. 
Absolyut renta – qishloq xoʻjaligida yerga boʻlgan xususiy mulkchilik monopoliyasi 
natijasida vujudga kelib, hamma turdagi: yaxshi, oʻrtacha va yomon yerlardan olinadigan renta. 
Monopol renta – alohida tabiiy sharoitga ega boʻlgan, noyob qishloq xoʻjalik 
mahsulotlari yetishtiriladigan yerlardan olinadigan renta. 
Undirma sanoatda renta – foydali qazilma konlarining joylashishi (er yuzasiga nisbatan) 
va ularning boyligi jihatdan farqlar natijasida vujudga keladi. 
Agrosanoat majmuasi – qishloq xoʻjalik mahsulotlarini yetishtirish, uni saqlash, qayta 
ishlash va iste’molchilarga yetkazib berish bilan bogʻliq xoʻjalik tarmoqlarining birligi. 
Qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarish infratuzilmasi – bevosita qishloq xoʻjalik ishlab 
chiqarishiga xizmat koʻrsatuvchi sohalar. 
Ijtimoiy infratuzilma – odamlar yashash va turmush faoliyatining umumiy sharoitlarini 
ta’minlaydigan sohalar. 
Agrosanoat integratsiyasi – qishloq xoʻjaligi bilan unga xizmat qiluvchi va mahsulotni 
iste’molchiga yetkazib beruvchi tutash tarmoqlar oʻrtasida ishlab chiqarish aloqalarining 

---

rivojlanishi hamda ularning uzviy birikish jarayonidir. 
Agrobiznes – tadbirkorlik faoliyatining qishloq xoʻjaligi va u bilan bogʻliq sohalardagi 
namoyon boʻlish shakli.