1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Differentsial renta I 
ye
rning tabiiy unumdorligi bilan bogʻliq boʻlgan, sanoat
markazlariga, bozorlarga va aloqa yoʻllariga yaqin joylashgan serunum yer uchastkalarida
vujudga keladi. 
Differentsial renta I ning hosil boʻlishini shartli misol yordamida koʻrib chiqamiz (1-
jadval). 
1-jadval.
Differentsial renta I ning hosil boʻlishi
Er
uchastkasi
Ijtimoiy
ishlab
chiqarish
xarajatlari
(soʻm)
Oʻrtacha
foyda
(soʻm)
Ijtimoiy
qiymat
(soʻm)
Yalpi
mahsulot
(tonna)
Mahsulotning
individual

---

qiymati
(soʻm)
Ijtimoiy
qiymat –
bozor
narxi
(soʻm)
Yalpi
sotilgan
mahsulot
(soʻm)
Differentsial
renta I
(soʻm)
A 8000 2000 10000 20 500 500 10000 - 
B 8000 2000 10000 25 400 500 12500 2500 
V 8000 2000 10000 30 333 500 15000 5000
Misolimizdagi uch xil yer uchastkalaridan olingan mahsulotning 
ijtimoiy qiymati bir xil, ya’ni 10000 soʻmni tashkil qiladi. Yalpi hosildorlik A uchastkasida 20 tonna, B va V 
uchastkalarda 25 va 30 tonnani tashkil qiladi. Har bir uchastkadan turlicha hosil olinganligi tufayli ularda 
yetkazilgan mahsulotlarning individual qiymati ham turlicha boʻlib chiqadi. Ya’ni, A uchastkasida har bir 
mahsulot birligining qiymati 500 soʻm boʻlsa, B uchastkasida 400 soʻm, V uchastkasida esa 333 soʻmni 
tashkil qiladi. Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari sifati yomon uchastkada yetishtirilgan mahsulot narxida 
sotiladi (misolimizda 500 soʻm). Natijada yomon yer uchastkasi (A) oʻzining yakka ishlab chiqarish 
xarajatlarini qoplash va foyda olish imkoniga ega boʻladi. Oʻrtacha (B) va yaxshi (V) yer uchastkalarida 
esa yomon yer uchastkasi (A)ga nisbatan 2500 va 5000 soʻm miqdorda qoʻshimcha daromad olinadi. Bu 
olingan qoʻshimcha daromad yerning tabiiy unumdorligi bilan bogʻliq boʻlgan differentsial renta I ni 
tashkil qiladi.