1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Asosiy tayanch tushunchalar
Ishlab chiqarish xarajatlari – tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va 
iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflardir. Ichki xarajatlar – korxonaning oʻziga 
tegishli boʻlgan resurslardan foydalanish natijasida vujudga keladigan xarajatlar. Tashqi xarajatlar – 
tashqaridan jalb qilingan resurslarga toʻlovlarni amalga oshirishga ketgan xarajatlar. Doimiy xarajat – 
ishlab chiqarish hajmiga ta’sir etmaydigan, u oʻzgarganda ham miqdorini oʻzgartirmaydigan xarajatlar. 
Oʻzgaruvchi xarajat – ishlab chiqarish hajmining oʻzgarishiga ta’sir etadigan xarajatlar. 
Oʻrtacha xarajatlar – mahsulot birligiga toʻgʻri keladigan xarajatlar. Qoʻshimcha xarajatlar – mahsulotning 
navbatdagi qoʻshimcha birligini ishlab chiqarishga qilinadigan xarajatlar. Buxgalteriya foydasi Tashqi 
xarajatlar Ichki xarajatlar Iqtisodiy foyda Me’yordagi foyda 
Buxgalteriya atamasi boʻyicha
Umumiy pul tushumi Umumiy pul tushumi 
Iqtisodiy atama boʻyicha
Umumiy pul tushumi Tashqi xarajatlar Toʻgʻri xarajatlar – mahsulot tannarxiga 
bevosita qoʻshilib, uning tarkibiga kiradigan xarajatlar. Egri xarajat – mahsulot tannarxiga ustama boʻlib, 
narxda aks etadigan xarajatlar. Iqtisodiy yoki sof foyda – yalpi pul tushumidan barcha xarajatlar chiqarib 
tashlangandan keyin qolgan qismi. Foyda normasi – foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga 
boʻlgan nisbatining foizdagi ifodasi. 

---

Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar
1. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlarining mohiyatini va tarkibini 
tushuntiring. 2. Ichki va tashqi xarajatlar oʻrtasidagi farq nimadan iboratligini misol orqali tushuntiring. 3. 
Oʻrtacha doimiy, oʻzgaruvchi va umumiy xarajatlarning mazmuni hamda ularning ahamiyatini tushuntirib 
bering. 6. Foydaning mazmuni va manbaini tushuntiring. 7. Iqtisodiy foyda va buxgalteriya foydasining 
farqi nimada? Ularning shakllanish tartibini tushuntirib bering. 8. Yalpi foydaning taqsimlanish tartibini 
tushuntirib bering. Mulkchilik va xoʻjalik yuritish shakllarining turliligi foydaning taqsimlanish tartibiga 
qanday ta’sir koʻrsatadi? 9. Foyda massasiga ta’sir koʻrsatuvchi omillarni izohlab bering.