1 мавзу: геоахборот тизими ҳамда унинг ривожланиш тарихи режа

1 - МАВЗУ: ГЕОАХБОРОТ ТИЗИМИ ҲАМДА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ
Режа:
Геоахборот тизимининг мазмуни ва моҳияти
Географик ахборот тизимининг таркибий қисмлари
Ҳорижий ГАТларнинг қисқача тавсифлари
Геоахборот тизимларининг бошқа фанлар билан алоқадорлиги
Туризм индустриясида интернет-технологияларни кенг қўлланиши долзарб масала бўлиб турибди. Брон қилиш, транспорт ва турар жой корхоналари воситалари, экскурсион ва маъданий-соғломлаштириш хизматлари, минтақа ва давлатларнинг туристик салохияти, маршрутлари, у ёки бу турларнинг арзон ва мавжудлиги хақида маълумотларини олиш кучли компютер тизимини яратиш орқали ҳал бўлмоқда.
Ўзбекистонда туризм соҳасида татбиқ қилиниб турган дастурий таъминот воситаларининг таҳлили уларнинг уч йўналишдан иборат эканлигини кўрсатмоқда ва улар умумий дастурлар, туризм фаолиятига йўналтирилган дастурлар ва қўшимча дастурлар кўринишига эга.
Жисмларнинг фазовий боғланиши “географик ахборот тизими” (ГАТ) жумласини келиб чиқишига асос бўлган. Вақт ўтиши билан бу жумла кенгроқ талқинга эга бўлиб “геоахборот тизими” тушунчасига эга бўлди, чунки ГАТ га нафақат ер юзасида жойлашган обектларнинг аниқ жойлашуви, балки турли хил хусусиятлрини тавсифловчи ахборот ҳам киритилган.
Кенг маънода ГАТ дунёнинг реал модели сифатида, тор маънода эса ер юзасига бириктирилган ахборот тўплаш ва сақлаш тизими сифатида тушинилади. ГАТ ривожлантиришнинг энг истиқболли йўналиши қарорлар қабул қилиш жараёнларини қўллаб-қувватлаш имконияти мавжудлигида.
Мураккаб сўзларнинг асосий қисмини юнон тилидан таржима қилинганда "Гео" бу "ер" деган маънони англатади. “Гео”қўшимчаси на фақат объетлар нинг ер майдони нуқталарига ва хариталарига боғлиқлик тамойилларини белгилайди, балки барча турдаги маълумотларни ягона ахборат мухитига интеграция қилиш имкониятини беради ва турли маълумотларни ягона тизимда комплекс кайта ишлашни ифодалайди
“Географик ахборот тизими” жумласи илк бор 1963-йил Р.Ф. Томлинсон томонидан Канаданинг электрон фазовий ахборот тизимини ишга туширишда қўлланган. 
Ҳозирги даврда ГАТ да автоматлаштириш шундай даражага етдики фазовий таҳлил, график ва аниқловчи маълумотлар базаларини бошқара олиш, маълумотларни янгилаш имконияти кенг тарқалган.
Ҳозирги пайтга келиб ГАТ нинг 20 дан ортиқ таърифи мавжуд, уларнинг ҳар бири ўзига хос эътиборга лойиқ.
ГАТнинг таркиби қоидага кўра қуйидаги тўртта ташкилий қисимлардан иборат:
- ахборотларни киритишда турли манбалардан олинган мавҳум малумоларга ишлов бериш ва уларни киритиш учун хизмат қилади (харита ва х.к.);
- ахборотларни сақлаш ва қидиришда таҳлил қилиш, долзарблаштириш ва тузатишлар киритиш мақсадида оператив маълумотларни олиш учун хизмат қилади;
- ахборотларга ишлов бериш ва таҳлил қилишда ҳисоб-китобли аналитик вазифаларни ечиш кўрсаткичларни баҳолаш учун хизмат қилади;
- турли кўринишдаги ахборотларни тақдим этиш (хариталар, жадваллар, блок-диаграммалар,ҳудуднинг рақамли моделлари ва ҳ.к.)
- ГАТ ҳудуд тўғрисида барча зарурий картографик ва мавзули ахборотларни олиш орқали, ҳудудда юз берадиган ҳар қандай вазиятга оператив жавоб бериш имконини беради. У исталган харита, режа ва схемаларни бир вақтнинг ўзида тузиш билан картометрик тадқиқотлар ўтказишдан иборат.
1.2.1-расм. Геоахборот тизимининг асосий блоклари
1.2.2-расм. ГАТнинг маълумотларини киритиш блоки