Макроэкономическое равновесие. Классическая и Кейнсианская модели

Макроиқтисодий мувозанат. Классик модели

Макроиқтисодий мувозанат

Макроиқтисодиёт мувозанат-бу товарлар ва хизматларни яратиш учун чекланган ишлаб чиқариш ресурсларидан фойдаланиш ва уларни жамиятнинг турли аъзолари ўртасида тақсимлаш мувозанатли бўлган миллий иқтисодиётнинг ҳолати, яъни.икки гуруҳ ўртасида жами мутаносиблик мавжуд.:

• - ресурслар ва улардан фойдаланиш;
• - ишлаб чиқариш омиллари ва улардан фойдаланиш натижалари;
• - жами ишлаб чиқариш ва умумий истеъмол;
• - ялпи таклиф ва ялпи талаб;
• - моддий ва молиявий оқимлар.

Макроиқтисодиёт учун мувозанат ялпи талаб ва ялпи таклиф ўртасидаги тенгликни англатади.
Макроиқтисодий мувозанатнинг қуйидаги белгиларини ажратиш мумкин:

• ижтимоий мақсадлар ва реал иқтисодий имкониятларни мослаштириш;
• жамиятнинг барча иқтисодий ресурсларидан тўлиқ фойдаланиш-ер, меҳнат, капитал, ахборот;
• микро даражадаги барча асосий бозорларда талаб ва таклиф баланси; R
• еркин рақобат, бозордаги барча харидорларнинг тенглиги;
• иқтисодий вазиятларнинг ўзгармаслиги.

Ideal иқтисодий мувозанат мавҳумдир. Илмий таҳлил учун зарур. Ушбу макроиқтисодий мувозанат модели Реал жараёнларнинг идеаллардан четга чиқишини аниқлашга, кўпайиш нисбатларини мувозанатлаш ва оптималлаштириш бўйича чора-тадбирлар тизимини ишлаб чиқишга имкон беради.
Шундай қилиб, барча иқтисодий тизимлар мувозанат ҳолатига еришишга мойил. Бироқ, иқтисодиётнинг ҳолати (мавҳум) макроиқтисодий мувозанат моделига яқинлашиш даражаси жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва бошқа объектив ва субъектив шароитларига боғлиқ
кўпайтириш.
*Макроиқтисодий мувозанатнинг классик модели у ХХ асрнинг 100-йилларига қадар тахминан 30 йил давомида иқтисодий фанда ҳукмронлик қилди. У Зҳ қонунига асосланади. Саялар: товар ишлаб чиқариш ўз талабини яратади. Ҳар бир ишлаб чиқарувчи ҳам харидор-ертами-кечми бошқа шахс томонидан ишлаб чиқарилган товарларни ўз товарларини сотишдан тушган суммага сотиб олади. Шундай қилиб, макроиқтисодий мувозанат автоматик равишда таъминланади: ишлаб чиқарилган ҳамма нарса амалга оширилади. Ушбу model учта шарт бажарилишини тахмин қилади:

• ҳар бири инсон ҳам истеъмолчи, ҳам ишлаб чиқарувчи;
• барча ишлаб чиқарувчилар фақат ўз даромадларини сарфлайдилар;
• даромад тўлиқ сарфланади.

Классик моделда тежаш натижасида истеъмол учун маблағларнинг етишмаслиги инвестиция билан қопланади. Агар тадбиркорлар уй хужаликлари сарфлайдиган микдорда инвестиция килишса, Ж. Сейнинг конуни амал қилади, яъни ишлаб чиқариш ва бандлик даражаси доимий муозанатда бўлиб қолади.
Асосий вазифа тадбиркорларни тежаш учун қанча маблаг ъ сарфлашга ундашдир. Бу пул бозорида ҳал қилинади, бу ерда таклиф жамғарма билан, талаб инвестициялар билан, нарх еса фоиз ставкаси билан ифодаланади. Пул Бозори ўз-ўзини тартибга солади мувозанат фоиз ставкаси ёрдамида тежаш ва инвестициялар (Фиг. 5).
Шундай қилиб, классик назария давлатнинг иқтисодий сиёсати ишлаб чиқариш ва бандлик ҳажмига емас, балки фақат нарх даражасига таъсир қилиши мумкин, деб ҳисоблайди. Шунинг учун унинг ишлаб чиқариш ва бандлик ҳажмини тартибга солишга аралашиши исталмаган.
Классиклар бозор ўз-ўзини тартибга солувчи иқтисодиётда деган хулосага келишди. Агар мамлакат тўлиқ ишлаб чиқаришга ҳам, тўлиқ иш билан таъминлашга қодир бўлса, давлат аралашуви талаб қилинмайди ва фақат унинг самарали ишлашига зарар етказиши мумкин.
Юқоридаги Ж. Сей қонунига асосланиб хулоса қилишимиз мумкинки мувозанат ишлаб чиқариш ҳажмининг классик модели:
* мутлақ егилувчанлик, иш ҳақи ва нархларнинг мослашувчанлиги ( ишлаб чиқариш омиллари ва тайёр маҳсулотлар учун);
* ялпи таклифни иқтисодий ўсиш механизми сифатида таъкидлаш;
* пул бозорида еркин нархлаш орқали еришилган жамғарма ва инвестицияларнинг тенглиги;
* ялпи таклиф ҳажмининг иқтисодиёт салоҳиятига мос келиш тенденцияси, демак, ялпи таклиф егри чизиғи вертикал чизиқ билан ифодаланади;
* бозор иқтисодиётининг ялпи талаб ва ялпи таклифни ички механизмлар орқали тўлиқ иш билан таъминлаш ва ишлаб чиқаришнинг бошқа омилларидан тўлиқ фойдаланиш орқали ўз-ўзини мувозанатлаш қобилияти.