1-мавзу: фойдали қазилма конларини очиқ усулда қазиб олиш усуллари ва технологияси. Очиқ усулда қазиб олишнинг қулайликлари ва камчиликлари

Очиқ кон ишларининг ажралиб турувчи белгилари, афзалликлари ва камчиликлари.
Конларни ер ости усулида қазиб олиш очиқ усулда қазиб олишдан сезиларли даражада фарқ қилади. Очиқ кон ишларининг ажралиб турувчи белгилари:
1. Фойдали қазилмаларни қазиб олиш фақатгина бўш тоғ жинсларини олгандан сўнг амалга оширилади. Бўш тоғ жинслари, яъни қопловчи тоғ жинслари ҳажми одатда фойдали қазилма ҳажмидан 2-3 баравар ортиқ бўлади. Шунинг учун ҳам очиқ кон ишларида асосий харажат очиш ишлари билан боғлиқдир. 2. Очиқ кон лаҳимларининг ўлчами барча йўналиш бўйича сезиларли даражада ҳамда катта ўлчам ва қувватга эга бўлган жиҳозлар ва қуввати катта бўлган портловчи модда зарядини қўллаш имконини беради. 3. Бўш тоғ жинсларини олиб ташлаш ва фойдали қазилмаларни қазиб олиш асосан экскаватор ѐрдамида амалга оширилади. Экскаватор қўлланилганда бурғулаш ва портлатиш ишлари натижасида майдаланган кон массаси экскаватор ѐрдамида транспорт воситаларига юкланади ва карьер юзасига чиқарилади. 4. Очиқ кон ишларида қўлланиладиган кон-транспорт жиҳозлари ўлчамлари ва юқори унумдорлиги билан характерланади. Бурғулаш ишлари айланма, пневмозарбли, шарошкали ва оловли бурғулаш станоклари ѐрдамида амалга оширилади. Скважина диаметри 160450 мм, чуқурлиги 20-60 м, скважинадаги заряд массаси 30-50 кг дан 500-600 кг гача бўлади. Кон массасини қазиш ва юклаш ишларида бир ковшли ва кўп ковшли экскаваторлар қўлланилади. Кон массасини ташиш асосан темир йўл транспорти, автосамосваллар ва лентали конвейерлар ѐрдамида амалга оширилади. Бундан ташқари очиқ усулда қазиб олишда бульдозерлар, ғилдиракли скреперлар, ўзи юрар юклагичлар ва бошқа қувватли жиҳозлар қўлланилади. Кам ҳолларда гидромеханик усул билан амалга оширилади.
Очиқ кон ишлари ер ости усулига қараганда қуйидаги афзалликларга эга: 1. Карьерларда меҳнат хавфсизлигининг юқорилиги ва ишлаб чиқариш шароитларининг қулайлиги. 2. Меҳнат унумдорлиги шахтага қараганда 5-8 марта юқори, таннархи эса 24 марта кам.

3. Карьер қурилиш вакти шахта қурилиши учун кетган вақтдан анча кам. 4. Очиқ кон ишларида фойдали қазилмаларни йўқотиш кам ва турли навдаги рудаларни алоҳида қазиб олиш осон.

5. Конларни очиқ усулда қазиб олишда зарур пайтда корхонанинг ишлаб чиқариш қувватини ошириш мумкин.

Очиқ кон ишларининг камчиликлари: 1. Очиқ кон ишларида ишлаб чиқаришда катта ер майдонларини чегаралаб олиш, баъзан эса катта майдонларда грунт сувлари даражасини пасайишига олиб келади. 2. Очиқ кон ишлари иқлим шароитларига боғлиқ бўлади.