1-мавзу: электр машиналари фанига кириш, фаннинг предмети ва услублари

2-расм. Энергетика системасининг бир қисми: ЭУЛ-электр узатиш линияси, КЛ-кабель линияси, МП-ст-марказий подстанция.

Шунинг учун катта қувватларни узоқ масофага узатишда ўта юқори кучланишлардан (масалан: 110 кВ, 220 кВ, 500 кВ, 750 кВ ва хоказо) фойдаланилади. Бундай линияларда қувват исрофи анча камаяди, энергия узатиш линиясининг ФИК катта бўлади. Шунинг учун ҳам ҳар бир электр станцияда кучланишни бир неча ўн марта ошириб берадиган куч трансформаторлари ўрнатилади. 2-расмдаги схемада кўрсатилган Т-1, Т-2, Т-5, Т-6 трансформаторлари кучланишни ошириб берадиган трансформаторлардир.

Узатиладиган қувват қанча катта ва масофа қанча узоқ бўлса, электр узатувчи линия кучланиши шунча катта бўлади. Умуман, маълум миқдордаги электр қувватини узоқ масофага узатишда линия кучланишининг қиймати техника-иқтисодий кўрсаткичларни ҳисоблаб чиқиш йўли билан аниқланади.
Масалан, Ўзбекистон энергетика системасида Фарҳод ГЭСи билан Тошкент ва Чирчиқ шаҳарларидаги юқори кучланишли электр тармоқларини бирлаштирувчи линиялар орқали электр энергияси 110 кВ кучланишда узатилмоқда.
Шаҳар ва қишлоқларда жойлашган саноат ва қишлоқ хўжалик корхоналари орасида ҳам электр энергияси юқори кучланишда (масалан, 6 кВ, 10 кВ ва 35 кВ) ҳаво линиялари ёки кабеллар ёрдамида узатилади. Саноат марказларида узел подстанциялари қурилади. Бу подстанцияларда кучланишни пасайтирувчи куч трансформаторлари ўрнатилади. Бундан ташқари, саноат корхоналари подстанцияларида ҳам кучланишни пасайтирувчи трансформаторлар ўрнатилади. Бундай подстанцияларда кучланишни 6,10 ва 35 кВ дан 660 В ёки 400дан230 В гача бўлган пасайтирувчи трансформаторлар ўрнатилади. 2-расмда кўрсатилган Т-4, Т-23, Т-7 трансформаторлари марказий узел подстанцияларида; Т-8, Т-9…Т-12 трансформаторлари эса корхона подстанцияларида ўрнатилган кучланишни пасайтирувчи трансформаторлардир.
Шундай қилиб, электр энергияси станцияларидан истеъмолчиларга етиб келгунча унинг кучланиши трансформаторлар ёрдамида бир неча марта ўзгартирилар экан. Энергетика системаларида ва электр тармоқларида ўрнатиладиган, кучланишни ошириб ёки пасайтириб берадиган катта токли трансформаторлар дейилади. Катта токли трансформаторларнинг қуввати 50 кВА дан 1000000 кВА гача (стандарт шкала бўйича) бўлиши мумкин.