1-Mavzu: Chiqit ekish usullari va unga qo`yiladigan agotexnik talablar. Reja: Chigit ekish usullari

Savollar:
1. Em-xashak tayyorlashda rioya qilinishi kerak bo’lgan agrotexnik talablarni sanab bering.
2. o’t uni tayyorlash texnologiyasiga qanday operasiyalar kiradi?
3. Segment-barmoqli qirqish apparatining ish jarayoni qanday kechadi?
4. KSK-YuOA o’ziyurar ozuqa yiglsh kombayni qanday qismlardan tashkil topgan?
5, Presslangan pichan tayyorlashda qanday mashinalar qo’llaniladi?
11-Mavzu: Kartoshka yetishtirish va yig`ib -terib olish mashina va agregatlari haqida ma`lumot.
Reja: .
1. Kartoshka hosilini yig'ib olishni mexanizasiyalash.
2. Sabzavot, poliz etishtirish va hosilni yig'ib oiishda ishlatiladigan mashinalar. • ,
3. Bog'va tokzorlarida bajariladigan ishlarni mexanizasiyalash
Adabiyotlar: 1, 6, 10, 12.

1. Respublikamiz xalqining farovonligini oshirishda qishloq-xo’jalik ishlab chiqarishning, jumladan, meva- sabzavot mahsulotlarini etishtiruvchi sohalarning urni alohidadir, Bu soha aholini sifatli mahsulot bilan ta'minlabgina qolmasdan sanoatni xorn ashyo bilan ta'minlashda ham faol ishtirok etadi.
Etilgan kartoshkani mexanizasiya vositalari yordamida yigib olishida kartoshka palak va tuproqdan yaxshi tozalangan bo’lishi, kesilgan va' ezilgan kartoshka tuganaklari 5% dan oshmasligi kerak. Odatda kartoshka palagini yig'ib olishda bunker bilan jihozlangan KIR-1,5 B yoki UBD-3 rusumli mashinalar qo’llaniladi. o’rilgan palak maydalanib bunkerga yig'ib olinadi. Kartoshkanig yig'ib olishda
kartoshka kovlagichlar yoki kamboyinlar ishlatilishi mumkin. Kovlagichlar bilan ishlaganda tuganaklar joylashgan chuqurlikda, tuproq qatlamini qirqib olib, silkitish, zarb berish, chuzish yoki siqish bilan kesaklarai maydalaydi, elaydi, tugunaklarni dala betiga tashlab ketadi, Tugunaklarni kulda terib oladi. Kamboyinlar bilan ishlaganda kartoshkalarni palakdan va tuproqdan ajratib olib, bunkerga yig'adi va transportyor vositasiga to’kib beradi. Kartoshkani kovlashda KTN-2M, KST-1,4, UKV-2, KTN- 1A va boshqa rusumli kartoshka kovlagichlar ishlatilishi mumkin. Bu kovlagichlar MTZ-80/82 traktorlari bilan yarim tirkama holatda' agregatlanib. Quvvat olish validan kardonli va zanjirli uzatmalar orqali harakat olib ishlaydi. o’ziyurar kartoshka kovlagich-yuklagich KSK-4-1 bir o’tishda to’rt Cfatorda kartoshka joylashgan qatlamni kesib asosiy elevatorga uzatadi. Kartoshka elevatorlardai o’tib, palakdan, kesaklardan tozalariadi va to’kuvchi trasportyor orqali yonida ketayotgan trasportyor vositasiga o’tkazib beriladi,
Kartoshkani yig'ib olishda KKU-2A, rusumli kombayinlar ishlatilishi raumkiu. Bu kombayn kartoshkani tuproq va palakdan ajratib olish bilan birga barabansimon trasporter yordamida ajratish stoliga etkazib beradi. Bu stol tuganaklarni tosh, kesak va o’simliklardan tozalash uchun mo’ljallangan. Stolning ikki tomonida ishchi operatorlar turib ishlashlari uchun maydonchalar bor, Ajratilgan kartoshka tuganaklari stol trasporter yordainida sig'imi 700-800 kg bo’lgan bunkerga uzatiladi. Ajratmalar esa boshqa trasportyor yordamida dalaga tashlanadi. Kombayn, yurishni sekinlashtirgich bilan jihozlangan MTZ-80/82, DT-75, T-74 traktorlari bilan agregatlanadi.
2. Sabzavot ekinlari hosilini yig'ib terib olish ishlarini mexanizasiyalashda NPSSh-12, POU-2 platformalari TN-12 trasportyor foydalanadi. Bu mashinalar yordaraida oldinma ketin etiladigan sabzovot hosilining yalpi yoki saralab terib olish mumkin. NPSSh-12 o’rnatma plotforma bir necha stellajlardan: ikkita yon toraonidagi, ikkita o’rnatma hamda bitta ketiigi stellaj, oldingi va ketingi tup ko’targichlar, fermadan iborat. Atrofiga sim tur tortilgan stellajlarda mevani yashiklarda yoki yashiklarsiz joylashtirish mumkin. Tup ko’targichlar o’simlik va mevani g'ildiraklar bilan shikastlanishidan saqlaydi. Platformaning qamrash kengligi 8,4 m, ish unumi 0,2-1,0 ga/saot. Platforma T-16M o’zi yurar shassiga o’rnatiladi, 6-12 terimchi xizmat qiladi, POU-2 tirkama sabzavot yig'ishtirish platformasi ko’tarilish imkoniga ega bo’lgan kuzov, ko’tarish mexanizmi (gidrosilindr), tup ko’targich va tirak qurilmasidan iborat bo’lib, mevani 2-3 m balandlikka ko’tarib boshqa idishga ag'darish imkoniga egadir. Qamrash kengligi 11 m bo’lgan platforma shaklida ham ishlashi mumkin. Ish unumi karam yiglslida 6,35 ga/soat, pomidor, bodring terishda 0,2 ga/soatni tashkil etadi, platforma 6 yoki 9 kN sinf-dagi traktorlar bilan agregatlanib, 8-14 kishi xizmat qiladi.
SKT-2 o’ziyurar pomidor terish kombaynidan pomidorlarning bir tekis pishar navlarini-, asosan konservalash uchun ekilgan pomidorni terishda foydalanadi, Bu kombayin pomidorni tupi bilan qirqib oladi, tupdan hosilni ajratib saralash 'trasporteriga uzatadi. Shikastlanmagan pomidorlar kulda teriladi va bunkerga etkazib beriladi, Bu kombayn ikki xil texnologik sxemada ishlashi mumkin: pomidorni saralab yoki saralamasdan terib olish. Saralanmasdan terib olingan pomidorni trasport vositasiga yo’naltiradi va ularga SPT-15 saralash punkitida ishlov beriladi. Bu puknt pomidorlarni yuvishga, etilganligiga qarab saralashga va shikastlanganlarini ajratishga mo’ljallangandir.
MSK-1 karam uzish kombayni karamni mexanizasiya yordamida yalpi uzib olishga mo’ljallangan. Bunda kararn boshlari tovar holiga keltirilib yoki butunlayicha uzib olinib, bir yo’la transport vosytalariga ortiladi. Kombayn ish unumi 0,18 ga/soat bo’lib, 14 kN sinfdagi traktorlar bilan agregatlanadi.
LGK-1,4 groxotli piyoz kavlagich piyozlarni ikki fazali usul bilan kovlab olishga mo’ljallangan. Asosiy ishchi organlari: kavlagich lemexi, ikkita g'alvirli groxot, kesak zzgich, girasion groxot, qayrilma transportyor va bo’shatish elevatori. Lemexiar tuproq qatlamini piyoz bilan birgalikda kavlab groxotga uzatadi. Bunda qatlam maydalanib, tuproq pastga, piyoz esa tuproqni yuzasiga uyum hosil qiigan holda tashlab ketiladi. Bu kavlagichlar 14 kN sinfdagi traktorlar bilan agregatlanadi, ish unumi 0,7ga/soat.

LPS-6,0 piyoz tozalash punkti piyozlarning bargini olib tashlash va piyozni har xil aralashmalardan tozalash uchun mo’ljallangan. Ish unumi 5 t/soat. SLS-7 piyoz saralagichi piyozning chalasini tozalash va uch fraksiyaga ajratish uchun mo’ljallangan.

MMT-1 sabzi kovlash mashinasi, sabzi ildizmevalarini kavlab olish, ularni palagidan tozalash va transport mashinalariga ortish uchun mo’ljallangan. Mashina 14 kN sinfdagi traktorlar bilan agregatlanadi.
PSK-6,0 saralash punkti sabzini tozalash va saralash uchun mo’ljallangan. Saralash punktiga 20 kishi xizmat qiladi: 12 kishi ajratishda, 3 kishi qoplashda, 2 kishi ta'minlash bunkerida, 3 kishi mashinaning qolgan qismlariga xizmat qilish bilan band bo’ladi.
Poliz etishtirish va hosilni yig'ib olishda qator mashinalar ishlatiladi, Uruk ekish uchun SBU-2-4A seyalkasi, qator oralariga ishlov berishda KBN-5,4 kultivatori, ekish uchun egat ochish va palakni chekanka qilishda NBCh- 5,4 quroli, sug'orish uchun egat ochishda OKN-3,6 egat ochgichlar ishlatiiadi. Bu mashinalar MTZ-80/82, YuMZ-6AL traktorlari bilan agregatlanadi. Hosilni saralab yig'ib olishda TShP-25 keng qamrovli transportyor va traktor presepi kabi transport vositalarini ishlatish mumkin.
3. Bog' va tokzorlar barpo qilishda tuproqga asosiy ishlov berish uchun PPN-40, PPN-50, PPU-50A rusumli plantaj pluglar yordamida 50-65 sm chuqurlikda shudgor qilinadi. Danaklarni ekishda SPN-4 rusumli seyalkani T-25A traktori bilan agregatlab ishlatish mumkin. Ko’chatlarni kavlab olishda VPN-2 kavlash plugi va NVS-1,2 skobalardan foydalaniladi. Ko’chatlarni ekishda MPS-1, SShN-3 ko’chat o’tkazgichlardan, katta o’lchamli ko’chatlarni ekish uchun KYaU-100, KPYaSh-60 rusumli o’ra kavlagichlardan foydalaniladi.
Bog'lar PSG-3-ZOA, PS-4-30 bog' pluglari va PLS-5-25A plug-lushchilnik bilan haydaladi. Bog'dochilikda tuproqga ishlov berish mashina, qurollari traktorga tirkash moslamalarining kostruksiyasi bilan, ya'ni ishchi organlarni markazga nisbatan bir tomonga surib ishlatish imkoni bilan ajralib turadi. Yosh va hosilga kirgan daraxtlar oralaridagi tuproqni yumshatishga va begona o’tlarni yo’qotish uchun BDS-3,5, BDN-2,2 diskli bog' ' boronalari, BDST-2,5 diskli og'ir bog' boronasi ishlatiladi. Bu boronalar DT-75M, MTZ-80/82 va T-54V traktorlari bilan agregatlanadi. Bog' qator oralariga ishlov. berishda KSSh-5B, KSL-5, KSM-5, KSL-5 keng qamrovli bog kultivatorlari T-54V, DT-75M va T-4A traktorlari bilan agregatlangan holda ishlatilishi mumkin. Bog' qator oralariga ishlov berishda FA-0,76, FSN-0.9G, FPSh-200 rusumli frezalarni ham ishlatish mumkin.
Mevali daraxtlarni kesish va ularga shakl berishda bog' vishkasi VGS-3,5 va AS-2 rusumli bog' agregati qo’Haniladi. Tok va butalarni kesish uchun PAV-8 pnevmatik agregat qo’llaniladi. Mevali daraxtlarning shoxlarini yoppasiga ustidan, vertikal va yonidan qiya qilib kesish uchun OKM-4,5 yoki MKO-3 konturli kesish mashinasi ishlatiladi. Kesilgan shox-shabbalar va tok novdalari LVN-1,5, AVN 0,5M, STS-4 mashinalari bilan yigib olinadi va transport vositalariga ortiladi.
Ho’l va rezavor mevalar bogbop invetarlaridan (narvonlar, tagliklar, savatlar) va mashinalardan foydalanib, kulda teriladi.
Tezda qayta texnologik ipmanadigan mevalar (olxuri, olcha, gilos, yong'oq, olma va shu kabi) ni terib olishda "Strela" VSO-25 meva silkitgich ishlatiladi. Bu inashina o’zining qamragichi bilan daraxt tanasini qamrab olib, vibrator yordamida daraxtni silkitadi. Daraxt silkinishi natijasida uning mevalari tagiga tortilgan 25,5 m2 li brezentga undan esa novga dumalab tushadi. Mevalar novlardan qutilarga solinadi.
Tok qator oralariga ishlov berish uchun MPV-IA, PRVM-2,5, PRVM-3 mashinalaridan foydalanadi. Bu qator orasini yoppasiga yumshatish, sug'orish egatlarini ochish bilan birga o’gat solish, o’g'it solraasdan yoki o’g'it soiib plantaj haydashni yangilash, tok tuplarini kumish, toklarni yarim ochish jarayonlarini bajarish mumkin bo’lgan universal almashtiradigan ishchi organlar bilan ta'minlangan. Tok novdalarini yarim ochilgandan keyin, novdalar ustida qolgan tuproqdan havo oqimi bilan tozalashda OVP-0,45 mashinasi ishlatiladi. Uzumzordagi, bog'dagi kevalarni tashib chiqish va ortish tushirish ishlarini mexanizasiyalash uchun AVN-0,5 agregati ishlatiladi. Terib olingan meva va uzumlarni tashish uchun o’ziyurar shassi T-16M, bir o’qli ag'darnia 1-PTS-2N prisepi, ikki o’qli ,ag'darma 2PTS-4-887A, 2PTS-4-793A priseplari va avtomashinalarni ishlatish mumkin.