1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

13-MAVZU 
CHET  ELLARDA  INNOVATSIYALARNI  
QO„LLASH  TAJRIBASI 
Reja: 
1. Innovatsiyani tashkil etishning xorijiy tajribasi 
2. Texnopolis va texnoparklarning mohiyati va turlari  
3. Kichik innovatsiya firmalarning  xususiyatlari 
1. Innovatsiyani tashkil etishda turlarga ajratishning  
xorijiy tajribasi 
Xorijiy amaliyotda innovatsiya jarayonlarini  
tashkil 
etishning 
quydagi turlari mavjud: 
- ma‘muriy-xo‗jalik; 
- dasturiy-maqsadli; 
- omilkorlik. 
Mamuriy  xo‗jalikda  –  ishlab  chiqarish  markazlashgan  bo‗lib,  ilmiy 
tadqiqotlar va ishlanmalar, mahsulotlarni ishlab chiqarishga qaratilgan, ishlab 
chiqarish  yirik  va  o‗rta  koorparatsiyalar  tomonidan  kompleks  boshqariladi. 
Ilmiy  tadqiqotlar  va  tajriba  konsturuktor  ishlari  olib  boruvchi  qo‗pgina 
firmalar  sanoatda  faoliyat  olib  boradi.  Ilmiy  texnikadagi  katta  o‗zgarishlar, 
ITTKI 
tashkilotida 
dasturiy 
maqsadli 
shaklda 
mikroelektronika, 
biotexnologiya,  nanotexnologiya  va  boshqa  sohalarda  echimini  topadi. 
Maqsadli  ilmiy-texnikaviy  dasturlarni  muvofiqlashtiruvchi  boshqarish  shakli 
o‗zining  tashkilotida  dasturni  markazdan    boshqaruvchilar  faoliyati  bilan 
kelishgan  xolda  ishlashni  nazarda  tutadi.  Yirik  vaziyatlarni  e‘tiborga  olish 
maqsadida  tuzilgan  (odatda  bunday  tashkiliy  tuzilma    vaqtinchalik  bo‗ladi) 
tashkilotlarning  samaradorligi  xam  yuqori  bo‗ladi.  Bu  sof  maqsadli  dastur 
hisoblanadi.  Ilmiy  tadqiqotlar  va  xar-hil  mahsulotlarni  ishlab  chiqarishga 
qaratilgan yangi texnikalarni, mahsulotlarni loyihalashtirish va ishlab chiqish 
o‗rtasida    aloqalarni  mustahkamlash  maqsadida  sanoatda    injenerlik 
markazlari  tashkil  etiladi.  Bunday    markazlarni,  shartnoma  va  buyurtmalar 
tadqiqoti  rejasini  ishlab  chiqadigan  va  ITKTI  tashkil  etadigan  kengashlar 
boshqaradi.  Sanoati  rivojlangan  davlatlarda  fundamental  fanlar  bilan  ishlab 
chiqarishni bog‗laydigan tashkilot texnopark va texnopolislar hisoblanadi. 
Inkubatorlar  eng  ko‗p  tarqalgan    davlat  AQSH.  Bu  davlatda  600ga 
yaqin  investorlar  ―Inkubator  biznes  milliy  assotsiatsiyasi‖ga  birlashgan. 
AQSHdagi inkubator faoliyatining tarkibi xar-hil tomonga tarqalgan va xar-hil 
sohaga  ixtisoslashgan,  masalan,  innovatsiya  tadbirkorligidagi  inkubatorlar 
dasturini  ta‘minlash  yoki  faqat  biotexnologiya  sohalariga  tegishli.  Bugungi 
kunda  dunyoda  2  mingdan  ortiq  biznes  inkubator  faoliyat  ko‗rsatadi,  bu 
faoliyat  innovatsiya  loyihalarini  tadbiq  etishni  tezlashtirish,  ilg‗or 
texnologiyalarni 
keng 
tarqatish, 
mavjud 
kompaniyalarning 
raqobatbardoshligini  oshirish,  aholini  ish  bilan  ta‘minlash,  mintaqalardagi 
iqtisodiyotning qoloq sohalarini rivojlantirish, tadbirkorlik va hokazolarni ish 
yuritish madaniyati va etikasini oshirishga imkoniyat beradi. 
Inkubatorlar  g‗oyasini  yanada  rivojlantirish  texnoparklar  ko‗rinishida 

---

74 
 
namoyon 
bo‗ladi. 
Innovatsiya 
jarayonlarining 
tashkil 
etishning 
tashabbuskorlik  shakli  yakka  ixtirochilarga,  tashabbuskor  guruxlarga,  hamda 
kichik korxonalarga texnik va boshqa yangilik kiritishdagi ishlarni o‗zlashtirib 
olishda, ilmiy-texnikani moliyalashtirish, boshqarishda ma‘muriy  maslahatlar 
berishdan  iborat,bo‗lib  texnoparklar  ko‗rinishida  namoyon  bo‗ladi.  Bunday 
iqtisodiy  va  tashkiliy  mexanizmlarning  ahamiyati,  innovatsiya  jarayonining 
xususiyatidan  kelib  chiqib,  ayniqsa  uning  noaniqligi  kuchli  bo‗lgan  ilk 
davrlarida yanada yuqori bo‗ladi. 
Xorij  amaliyoti  tashabbuskorlik  shaklini  yuqori  samaradorligini 
ko‗rsatdi.  AQSHda  olib  borilgan  tadqiqotlar  band  bo‗lgan  kishilarning  soni 
300 tagacha bo‗lgan yangi mahsulotni ishlab chiqishga ixtisoslashgan kichik 
innovatsion  firmalarga  sarf  qilingan  xar  bir  dollardan  katta  korxonalarga 
nisbatan  (band  bo‗lganlar  soni  10  ming  kishidan  ortiq  bo‗lgan)  24  barobar 
ko‗proq  yangilik,  xar  bir  band  bo‗lganga  2,5  baravardan  ortiq  yangilik 
kiritilganligini  ko‗rsatgan.  Ko‗pgina  yirik  firmalar  innovatsiya  faoliyatini 
faollashtirish  maqsadida  shijoatkor  bo‗lgan  va  amaliyotga  jiddiy  yangilik 
kiritish  imkoniyatiga  ega  bo‗lgan  xodimlariga  tashkiliy  iqtisodiy  sharoitlarni 
yaratib beradilar.