|
4. Ikkinchi jahon urushi arafasida Germaniya.
1933 yil mart oyi boshlarida Germaniyada yana saylovlar bo‘lib o‘tdi. Natsistlar unda 44 % ovoz oldilar. Gitler o‘zining natsistlar hukumatini tuzdi va 23 martda reyxstag Gitlerga o‘z dekretlari bilan mamlakatni boshqarish huquqini beruvchi qonun qabul qildi. Gitler cheklanmagan huquqlarga ega bo‘ldi.
1933 yil oktabrida Germaniya Millatlar ittifoqidan chiqqan. AQSH, Angliya va Fransiya hukmron doiralari Germaniya imperializmini rahbarlantirib, uning qayta qurollanishiga yordam berdilar. 1933 yil iyulida Angliya va Fransiya hukumatlarining tashabbusi bilan Rimda Angliya, Fransiya, Germaniya va Italiya hukumatlari o‘rtasida “birdamlik va hamkorlik ahdnomasi” (“To‘rtlar ahdnomasi”) imzolandi. 1934 yil yanvarida Germaniya bilan Polsha o‘rtasida o‘zaro hujum qilmaslik to‘g‘risida shartnoma tuzildi.
1934 yil avgust oyida Gindenburg vafotidan so‘ng prezidentlik lavozimi tugatildi. Gitler prezidentlik huquqini va vakolatini ham o‘z qo‘liga kiritib olib total (umumiy, yalpi) diktatura o‘rnatdi va umrbod “fyurer” (dohiy) va “reyxskansler” unvoniga ega bo‘ldi.
Hokimiyatni egallagach, Gitler natsistlar partiyasidan boshqa barcha siyosiy partiya va tashkilotlarni ta’qiqlovchi farmon chiqardi. Germaniya iqtisodiyotida mamlakat sanoatining asosini tashkil qiluvchi 30 ta eng yirik sanoat konsernlari - “IG Farbenindustri” (kimyo mahsulotlari, dori-darmon, porox, sintetik benzin va kauchuk ishlab chiqarish), “Feraynigte Shtalverke” (po‘lat ishlab chiqarish), “Krupp”, “Flik”, “Mannesman”, “Simens”, AEG va boshqalar yetakchi o‘rin egallab turardi. Gitler ularning bo`yishi uchun eng qulay sharoitlarni yaratib berdi. “Krupp”ning daromadi 1934-1940 yillarda 4 baravar, “IG Farbenindustri”ning daromadi 17 baravar, “Flik”niki 65 baravar oshdi.
1936 yilda esa militaristik “4 yillik reja” qabul qilindi.1937 yilgacha qayta qurollanish uchun 46 milliard marka sarflandi. To‘rt yil ichida barcha mamlakatlarning armiyasidan bir necha baravar ustun bo‘lgan eng zamonaviy armiya tashkil qilinishi lozim edi.
1938 yilda Germaniya sanoat mahsulotining yalpi hajmi jihatidan Angliya va Fransiyadan yana o‘zib ketdi va kapitalistik dunyoda AQSHdan keyin ikkinchi o‘rinni egalladi.
Gitler Germaniyasi 1936-1939 yillarda Ispaniya respublikasiga qarshi fashistik Italiya bilan birgalikda intervensiya uyushtirdi. 1936 yil oktabrida Germaniya bilan Italiya o‘rtasida ittifoq shartnomasi tuzildi. 1936 yil noyabrida Germaniya bilan Yaponiya “Antikominterin pakti” tuzdilar. 1937 yil noyabrida “Kommunizmga qarshi kurash” shiori ostida tuzilgan bu harbiy siyosiy blokka Italiya ham qo‘shildi va “Berlin-Rim-Tokio uchburchagi” vujudga keldi. Gitlerga ayniqsa, ikki mamlakat - Avstriya va Chexoslovakiya zarur edi. Ikkala mamlakat ham rivojlangan og‘ir sanoatga ega bo‘lib, Markaziy Yevropada muhim mavqeni egallardi.
Chexoslovakiya Ruminiya, Vengriya, Polsha, Avstriya va SSSR bilan umumiy chegaralarga ega edi. Avstriya esa Germaniya uchun Yugoslaviyaga bostirib kirish imkonini berardi. 1938 yil 13-14 mart kunlari Gitlerchilar Avstriyani bosib oldilar.
1938 yil 29 sentabr oyida Myunxenda AQSHning maslahatiga ko‘ra Germaniya, Italiya, Angliya va Fransiya hukumat boshliqlarining konferensiyasi bo‘lib o‘tdi, sharmandali va jinoiy bitim imzolandi.Myunxen bitimiga muvofiq, 1938 yil kuzida Gitler qo‘shinlari Chexoslovakiyaning Sudet viloyatini, 1939 yil mart oyida Chexoslovakiyani butun viloyatini bosib oldi.
Germaniya haddan tashqari tezkor usulda harbiylashtirildi. 1933 yildan 1939 yilgacha qurollanishga juda katta pul 90 milliard reyx marka sarflandi.
1938 yilga kelib Germaniya xo‘jaligi va armiyasining “katta urush”ga tayyorligi asosan tugallandi. Revanshist German armiyasi qayta tiklandi soldat va ofitser soni 1,5 million kishidan oshdi. Diviziyalar soni 1939 yilda 51 taga etdi. Harbiy havo floti tez rivojlandi. 1939 yilda chegara istehkomlari qurilishi tamomlandi. 1938 yil sentabridaAngliya, 1938 yil dekabrida Fransiya, Germaniya bilan hujum qilmaslik to‘g‘risida bitimlar tuzdilar.1939 yilning yozida esa Germaniya SSSRga murojaat qilib hujum qilmaslik to‘g‘risida shartnoma tuzishni taklif qildi. Shunga ko‘ra, 1939 yil 23 avgustda Germaniya bilan SSSR o‘rtasida hujum qilmaslik ahdnomasi imzolandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
