1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

9.4.do-while takrorlash operatori. 
do-while takrorlash operatori while
operatoridan farqli ravishda oldin operator yoki blokni bajaradi, keyin takrorlash shartini 
tekshiradi. Bu qurilma takrorlash tanasini kamida bir marta bajarilishini ta`minlaydi. do-
while takrorlash operatori quyidagi sintaksisga ega: 
do
;
while (); 
Bunday takrorlash operatorining keng qo`llaniladigan holatlari - bu takrorlashni 
boshlamasdan turib, takrorlash shartini tekshirishning iloji bo`lmagan holatlar hisoblanadi. 
Masalan, birorta jarayonni davom ettirish yoki to`xtatish haqidagi so`rovga javob olish va 
uni tekshirish zarur bo`lsin. Ko`rinib turibdiki, jarayonni boshlamasdan oldin bu so`rovni 
berishning ma`nosi yo`q. Hech bo`lmaganda takrorlash jarayonining bitta qadami amalga 
oshirilgan bo`lishi kerak. 
#include  
using namespace std; 
int main() 
{ char javob;
do
{ 
cout << "dastur tanasi\n"; 
cout << "Jarayonni to‘xtatish (N): "; 
cin >> javob; 
} 
while (javob != 'N'); 
return 0; } 

---

68 
Dastur toki ―Jarayonni to‘xtatish (N):‖ so`roviga 'N' belgisi (javobi) kiritilmaguncha 
davom etadi. 
Bu operator ham cheksiz takrorlanishi mumkin: 
do
{cout << "cheksiz sikl tanasi "; 
} 
while(1); 
do-while takrorlash operatori ham boshqa takrorlash operatorlari ichma ich 
joylashib kelishi mumkin.
Masala:
Har qanday 7 katta butun sondagi pul miqdorini 3 va 5 so`mliklarda berish 
mumkinligi isbotlansin. Qo`yilgan masala p=3n+5m tenglamasi qanoatlantiruvchi m, n 
sonlar juftliklarini topish masalasidir (p – pul miqdori). Bu shartning bajarilishini m va n 
o`zgaruvchilarining mumkin bo`lgan qiymatlarining barcha kombinatsiyalarida tekshirish 
zarur bo`ladi. 
#include  
using namespace std; 
int main() 
{ unsigned int Pul;
unsigned n3, m5;
bool xato = false; 
do 
{if (xato) cout<<"Pul qiymati 7 dan kichik!"; 
xato = true;
cout << "\nPul qiymatini kiriting (>7): "; 
cin >> Pul; 
} 
while (Pul <= 7); 
n3=0;
do 
{ m5=0;
do 
{if (3 * n3 + 5 * m5 == Pul) 
cout << n3 << " ta 3 so‘mlik + "
<< m5 << " ta 5 so‘mlik\n"; 
m5++;
}
while(3 * n3 + 5 * m5 <= Pul); 
n3++;
}
while(3 * n3 <= Pul); 
return 0; } 
Dastur pul qiymatini kiritishni so`raydi (Pul o`zgaruvchisiga). Agar pul qiymati 7 
sonidan kichik bo`lsa, bu haqda xabar beriladi va takror ravishda qiymat kiritish talab 
qilinadi. Pul qiymati 7 dan katta bo`lganda, 3 va 5 so`mliklarning mumkin bo`lgan to`la 
kombinatsiyasini amalga oshirish uchun ichma-ich takrorlashlar amalga oshiriladi. Tashqi 
takrorlash n3 (3 so`mliklar miqdori) bo`yicha, ichki takrorlash esa m5 (5 so`mliklar 

---

69 
miqdori) bo`yicha, toki bu miqdordagi pullar qiymati Pul qiymatidan oshib ketmaguncha 
davom etadi. Ichki takrorlashda m5 o`zgaruvchisining har bir qiymatida «3 * n3 + 5 * m5 
== Pul» sharti tekshiriladi, agar u o`rinli bo`lsa, echim varianti sifatida n3 va m5 
o`zgaruvchilar qiymatlari chop etiladi. 
Pul qiymati 30 so`m kiritilganda (Pul=30), ekranga 
0 ta 3 so‘mlik + 6 ta 5 so‘mlik 
5 ta 3 so‘mlik + 6 ta 5 so‘mlik 
10 ta 3 so‘mlik + 0 ta 5 so‘mlik 
echim variantlari chop etiladi.