1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

6.1.Berilganlarning oddiy turlari. 
C++ tilining maqsadi berilganlar ustida amallar 
bajarish orqali ularni boshqarish hisoblanadi. Turli dasturlar turli ko‘rinishdagi berilganlar 
bilan ishlaydi. Masalan, oylik ish haqini hisoblash dasturida berilganlar qo‘shish, ayirish, 
ko‘paytirish, bo‘lish amallari orqali qayta ishlanadi, berilganlar ishlagan soat hajmi, ish 
stavkasi ko‘rinishida aniqlanadi. Shu kabi, talabalarning familiyalarini alfavit bo‘yicha 
tartiblash dasturi familiyalar ko‘rinishidagi berilganlar bilan ishlaydi. Bu ikki dastur ikki 

---

26 
xil ko‘rinishdagi berilganlar bilan ishlaydi, birinchisi sonlar ustida arifmetik amallar 
bajarsa, ikkinchisi satr ko‘rinishidagi berilganlar ustida amallar bajaradi. Tabiiyki, bu 
ikkala masalani bir xil amallar orqali echib bo‘lmaydi. Shuningdek, familiya 
ko‘rinishidagi berilganlar ustida ko‘paytirish yoki ayirish amalini bajarishning imkoni 
mavjud emas. Shularni hisobga olgan holda, C++ tili berilganlarni turlarga ajratadi. Har 
bir berilganlar turlari ustida faqatgina Shu tur uchun oldindan aniqlangan amallarni 
bajarish mumkin. 
C++ tilida berilganlar uchta kategoriyaga ajratiladi: 
1.
Berilganlarning oddiy turlari (tayanch turlari). 
2.
Berilganlarning strukturalashgan turlari. 
3.
Ko‘rsatkichlar. 
Berilganlarning oddiy turlari C++ tilining tayanch turlari hisoblanali, sababi bu 
turlar berilganlarning strukturalashgan turlarini qo‘rishda asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Berilganlarning oddiy turlari uchta kategoriyaga bo‘linadi: 
1.
Butun son turlari – butun sonlar bilan ishlovchi turlar yoki haqiqiy qismi 
bo‘lmagan sonlar turlari. 
2.
Suzuvchi nuqtali turlar – haqiqiy turdagi sonlar ko‘rinishidagi berilganlar bilan 
ishlovchi turlar. 
3.
Sanab o‘tiluvchi tur – foydalanuvchi aniqlagan berilganlar turi. 
Butun son turlari quyidagi to‘qqizta berilganlar turlaridan tashkil topgan: char, 
short, int, long, bool, unsigned char, unsigned short, unsigned int va unsigned long.
Nima sababdan berilganlarning oddiy turlarining ko‘rinishlari ko‘p degan savol 
paydo bo‘lishi tabiiy. Har bir tur o‘ziga xos parametrlarga ega. Masalan, char berilganlar 
turi -128 va 127 oralig‘idagi sonlarni ifodalash uchun ishlatiladi, Shuningdek bu tur 
yordamida belgalarni ekranga chiqarishda foydalanish mumkin. short berilganlar turi -
32768 va 32767 oralig‘idagi sonlarni ifodalash uchun ishlatiladi. 
Butun son turlari, ularning baytlardagi o‘lchamlari va qiymatlarining chegaralari 
quyidagi jadvalda keltirilgan.