1-mavzu. Asfaltbeton va sementbeton qoplamalarini qurish. Reja

Yig‘ma temirbeton qoplamalar 
Yig‘ma qoplamalar qurishda quyidagi ishlarni amalga oshirish zarur; 
- taxta (plita) qirra-larini tozalash va moylash; 
- asosning yuqori qatlam-ning qurish yoki asosning tekislovchi qatlamini 
yaratish; 
- taxtalarni (plita) o‘rnatish yoki qayta o‘rnatish; 
- ularni engilgina zichlash; 
- uchlamchi ulanishlarni payvandlash va choklarni to‘lg‘azish. 
Yig‘ma qoplama-larni qurish asosan bir bosqichda amalga oshiriladi. 
Grunt to‘shamasining, asosining holatiga qarab, avtomobil harakatlarini 
ochilishiga, hamda loyihaga binoan avtomobil transport harakatlarini tezda amalga 
oshirish uchun ikki bosqichli qurish ruhsat etiladi. Bunda taxtalar (plitalar) avval 
grunt to‘shamasi yoki asos ustiga o‘rnatilib, uchlama ulanishlari payvandlanmay-di, 
choklar to‘lg‘azilmaydi, obochinalar va qiyalar mustah-kamlanmaydi; so‘ngra 
12.48-band talabiga asosan taxtalar (plita) qayta o‘rnatiladi, singan yoki yomonlari 
almash-tiriladi. 
Taxtalarni qoplamalarga o‘rnatishni, avvaldan ularni grunt to‘shamasi 
obochinalariga keltirib taxlab qo‘yilgandan so‘ng bajariladi. Oldindan taxlab va 
joylashtirib qo‘yilganda, qo‘llaniladigan uskunalarni mumkin qadar unumli ishlashi 
ta’minlanadi. “G‘ildirakdan” qoplamaga taxtalarni o‘rnatish ruhsat etiladi. 
Taxtalarni (plitalarni) “O‘zidan” etib o‘ziyurar kranlar bilan andoza bilan 
tekislangan qatlamga o‘rnatiladi. Taxtalarni asosga yakuniy joylashtirishni 
yuklangan avtomobillar yoki havo bosimli shinalik katoklar bilan bostirib o‘rnatish 
bilan bajariladi, bunda taxtalarning cho‘kishi yo‘qolishi lozim. Taxtalar 
joylashtirilgandan so‘ng (yuzasi tekis asosli) asos bilan bir biriga yopishi 
(tekislovchi qatlam)kamida 95% maydonini tashqil qilishi shart. Taxtalar oraisdagi 
birlashishni payvandlash va choklarni germetik materiallar bilan to‘lg‘azishni, 
taxtalarni qoplamaga joylash-tirilishi bilan bajariladi. CHoklarni qumsemet 
qorishma beton asosidagi germetik materiallar bilan to‘lg‘izishni ataylab yasalgan 
qo‘llanmalar bilan bajariladi. Yig‘ma qoplamalarni qish-sharoitida quruq qumdan, 
mayda chaqiq toshdan, kuyundidan yoki boshqa muzlab bir-biri bilan yopishmay-
digan materiallardan tayyorlangan tekislovchi qatlam ustiga o‘natiladi. Yig‘ma qop-
lamani qattiq asos ustidagi tekislovchi qatlam ustiga o‘rnatilsa, qatlam quruq 
sementqumdan tayyorlanadi. Transport harakatini yig‘ma qoplama ustida bir 
bosqichli qurilishda va ikki bosqichli qurilishda, ikkinchi bosqichi tugashi bilan, 
ularnishlarni pay-vandlash va choklarni to‘lg‘azilgandan so‘ng ruhsat etiladi. 
Ishlar sifatining nazorati.
 
Sementbeton qorishma tayyorlanganda quyidagilar 
naozrat qilinadi: 
- doimo beton qorishma tayyorlashning texnologik uskunalariga rioya qilish; 
- smenada kamida bir marta GOST 10181.0, GOST 10181.1, GOST 10181.2, 
GOST 10181.3 talabi bo‘yicha: 
- yutilgan havoning hajmi; 
- beton qorishmaning yaxshi joylashishi; 
- ish qorishmasida kimiyoviy qo‘shilmalar tarkibi; 
- betonning siqilishga mustahkamligi uchta namunasini sinash; 

---

- GOST 10180 ga binoan namuna tayyorlash va uni saqlash; 
- GOST 8269 va GOST 8735 ga binoan to‘lg‘azuvchilarni namligi (shu 
qatorda yog‘ingarchiliq bo‘lganda) qorishmalarning sifati o‘zgarganda (yaxshi 
joylashishi, yutilgan havoning va boshqalar) beton qorishmasidagi tarkiblarni 
me’yorlashni beton qorishtirgichga zavod tayyorlovchi tomonidan yuborilgan 
ko‘rgazmaga asosan nazorat tortish, qum, chaqqiq tosh yoki shag‘alning GOST 
10268, GOST 8269 va GOST 8735 bo‘yicha sifati bir kvadratida bir marotaba
GOST 10060 ga binoan betonning muzlashga chidamliligi. Sementni, 
to‘lg‘azuvchilarni, qo‘shimchalarni va suvni me’yorlovchilar ishini tekshirishni 
o‘rnatilgan qoidaga asosan bajarish. Betonning mustahkamligini baholashni
statistik qo‘llanmadan foydanmasdan aniqlanadi. Egilishdagi cho‘zilishga qarshi 
mustahkamligi GOST 13015 bo‘yicha, qisilishga qarshi mustahkamli O‘z RST 742 
va GOST 18105.2 bo‘yicha. Qoplamalar va asoslarni monolit betonlardan
qurilganda, quyidagilar nazorat qilinadi: 
- doimo betonlashning texnologik jarayoni va uni parvarishlashning talabiga 
rioya qilish; 
- choklarni tayyorlash va germetizatsiyalash; 
- armaturalarni va qistirmalarni chokka to‘g‘ri qo‘yish; 
- qoplama yuzining bir tekislikdagi va chet qiyalarning mustahkamliigi; 
- betonlashni boshlashdan oldin tortilgan sim va relsqoliplarni to‘g‘ri 
o‘rnatilganligi; 
- smenada 1 marta va beton yotqizilayotgan joydagi qorishmaning sifatini 
o‘zgari-shini; 
- betonning mustahkamligini uchta nazorat namunabalka tayyorlab sinash; 
yaxshi joylashish vp 12.57. band talabiga asosan yutilgan havoning hajmi, hamda 
yangi yotqizilgan betonni parva-rishlash ishlarini parda yaratuvchi materiallar bilan 
20x20 cm o‘lchamdagi qoplama qismining sifatini (beton yuzidan kasallangan 
pardani suv bilan yuvish, qolgan suvni olib tashlash, 10% tuzli kislota yoki 1% li 
fenolftalin qorishmani quish, 100 sm
2
parda yuzasida ko‘pi bilan ikki nuqtada 
ko‘chirish yoki qizdirish nazorat etiladi). Qattiq beton qorishmasining katok bilan 
zichlangandagi zichlanishni, har bir kilometrda 3 ta namunani 7.36.band talabiga 
nazorat qilinadi. Har sekundda qoplamaning va asosni tekisligini ularni qurishda 
tekshiriladi. Yig‘ma temirbeton qoplamalar qurilganda, 1.13 bandga qo‘shimcha 
quyidagilar tekshirilishi lozim: 
- doimo taxtalarning (plitalar) va birlashish elementlari ko‘rinishdagi 
butunligi ulashnishdagi pay-vandlashning va choklarni to‘ldirish sifati, quri-
lishdagi texnologik usulga rioya qilish; har smenada kamida bir marta taxtalarning 
asos bilan birlashishni (tekislovchi qatlam)ni 100 yotqizilgan taxtalarning (plita) 
qirralarini bir biridan yuqori yoki pastligi bo‘ylama chokda 3 ta ko‘ndalang kesimda, 
ko‘ndalang choklarda esa 1 km da 10 ulanishda.