1-Mavzu: Adabiyot o‘qitish nazariyasi va metodikasi fan sifatida Ma’ruza rejasi

Adabiyot O‘NM – birinchi navbatda adabiyot 
o‘qitishning, ya’ni adabiy ta’limning maqsadi va 
mazmuni haqidagi fandir.
 

---

Demak, biz badiiy adabiyotni o‘rganish yo‘llarini ham bilishimiz zarur bo‘ 
ladi. Shunday ekan, bu fan o‘quvchi-yoshlarning o‘ziga xos xususiyatlari, bu o‘ziga 
xosliklarning adabiy ta’lim bilan bog‘liq jihatlari haqida mulohaza yuritadi. 
Adabiyot o‘qitish nazariyasi va metodikasi fani o‘z nomiga munosib ravishda 
o‘quvchilarga badiiy adabiyot bilan yaqinlashish, oshno bo‘lish va ularni tahlil qilish 
yo‘llarini ko‘rsatishga yo‘naltirilgan. Ayni paytda u kitob ustida ishlashni, badiiy 
o‘qishni tashkil etishni, o‘quvchilarning adabiyotga bo‘lgan qiziqishlarining 
shakllanish va rivojlanish yo‘llarini ko‘rsatishi bilan ham e’tiborlidir. Ayni shu fan 
adabiyot darslarini tashkil qilish, bu darslarda qo‘llanadigan metod va usullar, 
o‘quvchilarning og‘zaki hamda yozma nutqlarini shakllantirish va rivojlantirish 
haqida tasavvur uyg‘otadi, shu haqidagi bilimlar tizimini taqdim etadi. Mana shular 
zamirida esa o‘quvchilarga jamoaviy, guruh-guruh yoki individual yondashishning 
yo‘l-yo‘riqlarini beradi. Xitoy maqollarining birida shunday deyi-ladi: «Insonning 
qo’liga bir do‘zbek baliq ber – u bir kun to‘q bo‘ladi, unga baliq tutishni o‘rgat – u 
butun umri davomida to‘q yuradi»
1
. 
Demak, bir ish qilish uchun shu ishni qanday 
qilib yaxshiroq va natijaliroq tarzda amalga oshirish mum-kin degan savolga javob 
izlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Bizning holatimizda bu savolga Adabiyot o’qitish 
nazariyasi va metodikasi fani javob beradi. Metodika faniga berilgan ta’riflarning 
nihoyatda xilma-xil ekanligi ko’zga tashlanadi (sxemaga qarang). Nazarimizda, 
ushbu ta’riflarda fanning asosiy mohiyati ancha yorqin ko’rsatib berilgan. 
1
Ayzerman L. Pyatdesyat let spustya. Statya pervaya. - // Literatura v shkole, 2006, № 6, s.25(25-28). 
«Hozirgi kunda, taassufki, badiiy asarga noijodiy yondashish o‘quvchi 
ommaning aksariyatiga xos bo‘lib qolayotir. Ko‘pchiligimiz badiiy asarni 
ma’naviy-ruhiy imkoniyatlarimizni kengaytirish ehtiyoji bilan emas, ko‘proq 
hordiq chiqarish niyati bilan o‘qiydigan bo‘lib qolyapmiz. Do‘konlarimizda 
yaltiroq muqovali, oldi-qochdi gaplarga to‘la kitoblar salmog‘ining ortib 
borayotgani ham shundan dalolat beradi. Totalitar yondashuv natijasida 
ko‘pchilik asardan voqea qidiradi, bu toifa uchun «O‘tkan kunlar» Otabeg-u 
Kumushning sarguzashtlaridan boshqa narsa emas, «Qutlug‘ qon» – Yo’lchi bilan 
Gulnor sevgisi-yu bir ablah boyning to‘g‘anoq bo‘lishi, xolos...– xullas, biz