1. Машқда қийналсанг жангда осон бўлади. Илм олиш ҳар бир муслим ва муслима учун фарздир. (Ҳадис)

5. ҲАЖМИЙ НИСБАТЛАР ҚОНУНИ


Асосчиси: 1808 йил Франциялик олим Гей – Люссак.
Қоидаси: Бир хил шароитда реакцияга киришаётган ва ҳосил бўлган газ моддаларнинг ҳажмлари нисбати ўзаро бутун сонлар нисбати каби бўлади. Масалан: 2H₂ + O₂ = 2H₂O_(буғ) реакцияга 2 ҳажм водород билан 1 ҳажм кислород киришиб, 2 ҳажм сув буғлари ҳосил бўлади, уларнинг ҳажмий нисбатлари 2 : 1 : 2 нисбат каби бўлади.
Аҳамияти: Қонуннинг яратилиши газлар аралашмалари ўзаро таъсиридан ҳажм ўзгаришларини олдиндан, яъни реакцияни ўтказмай туриб ҳисоблаш имконини берди.


6. АВАГАДРО ҚОНУНИ


Асосчиси: 1811 йил Италиялик олим А.Авагадро.
Қоидаси: Бир хил шароитда тенг ҳажмда олинган барча газ ва газлар аралашмаларида молекулалар сони ҳам тенг бўлади. Масалан: Бир хил температура ва босимда 1 л водороддаги молекулалар сони 1 л кислороддаги молекулалар сонига тенг бўлади.
Нормал шароит (н.ш.)да барча газ ёки газлар аралашмалари 1 моли 22,4 л ҳажмни эгаллайди ва моляр ҳажм дейилади, у V_m билан белгиланади. Н.ш.да 1 мол газ ёки газлар аралашмаси 6,02 10²³ та молекуладан ёки заррачадан (структура бирликдан) иборат бўлади ва N_A = 6,02 10²³ рақами Авагадро сони дейилади. Нормал шароит (н.ш.)да температура t = 0^oC, абсолют температура T = 273 К (Кельвин) (T = t^oC + 273), босим P = 101,325 кПа (760 мм симоб устуни, 1 атм.) деб қабул қилинган.



7. ШАРЛ ҚОНУНИ (ИЗОБАРИК ЖАРАЁН)


Асосчиси: XIX аср биринчи ярми европалик олим Шарл.
Қоидаси: Ўзгармас (доимий) босимда газнинг ҳажм ўзгариши температура ўзгаришига тўғри пропорционал. Агар ўзгармас босимда газнинг температураси неча марта оширилса (камайтирилса), унинг ҳажми шунча марта ортади (камаяди).

Бу ерда, cons’t – константа, ўзгармас деган маънони беради. Р – босим, кПа. V₀ – дастлабки ҳажм, V – кейинги ҳажм (л ёки мл). T₀ – дастлабки ҳарорат, T – кейинги ҳарорат (К).