1. Машқда қийналсанг жангда осон бўлади. Илм олиш ҳар бир муслим ва муслима учун фарздир. (Ҳадис)

3. МОДДА ТАРКИБИНИНГ ДОИМИЙЛИК ҚОНУНИ


Асосчиси: 1801 – 1809 йй. француз химиги Ж.Л.Пруст.
Қоидаси: Ҳар қандай тоза (соф) модда нимадан, қачон ва қандай усулда олинишидан қатъий назар ўзгармас миқдорий таркибга эга.
1781 йилда А.Лавуазье 10 хил усул билан СО₂ – карбонат ангидрид ҳосил қилди ва газ таркибида С – углерод ва О – кислород атомлари ўзаро 3:8 масса нисбатда эканлигини аниқлади ва “Ҳар қандай тоза бирикмани ташкил этувчи элементларнинг массалари ўзгармас нисбатда бўлади” деган хулосага келади. 1803 йилда Бертолле: қайтар жараёнларни ўрганиб, реакцияда ҳосил бўладиган модданинг таркиби дастлабки моддаларнинг масса нисбатларига боғлиқ бўлади, деган. 1801 – 1809 йй.да Пруст тоза моддаларнинг таркиби доимий эканини исботлаб беради.
Курнаков таклифи билан моддалар 2 та синфга бўлинди: 1) Таркиби доимий бўлган, яъни Пруст қонунига бўй сунадиган моддалар дальтонидлар (инглиз олими Ж.Дальтон шарафига) ва 2) Таркиби ўзгарувчан бўлган, Пруст қонунига бўй сунмайдиган моддалар бертоллидлар (француз олим Бертолле шарафига) деб номланди.
Дальтонидлар: Кўпчилик оксидлар, асослар, кислоталар, тузлар ва кичик молекуляр органик моддалар.
Бертоллидлар: Оғир металларнинг оксидлар, сульфидлар, карбидлар, кўпчилик қотишмалар, шишалар, пластмассалар, резиналар ва юқори молекуляр бирикмалар (ЮМБ).
Аҳамияти: Тоза моддаларнинг таркиби ўзгармас бўлганлиги учун уларнинг массаси, молекула таркибидаги атомлар масса нисбатлари, фоиз таркиби ҳам ўзгармас бўлади. Масалан: Сув – Н₂О молекуласининг масса ҳисобида 11,11% водород атомлари, 88,89% кислород атомлари ташкил этади. Масса нисбати Н:О = 1:8 ва ҳ.к.


4. КАРРАЛИ НИСБАТЛАР ҚОНУНИ


Асосчиси: 1803 йил инглиз олими Ж.Дальтон.
Қоидаси: Агар икки элемент атомлари ўзаро турли кўринишдаги мураккаб моддаларни ҳосил қилса, биринчи элементнинг бир хил массасига мос иккинчи элементнинг массалари нисбати ўзаро бутун сонлар нисбати каби нисбатда бўлади. Масалан: Азот билан кислород ўзаро беш хил бирикма ҳосил қилади, N₂O, NO, N₂O₃, NO₂, N₂O₅. Оксидлар таркибида азотнинг бир хил массасига тўғри келадиган кислороднинг массалари нисбати 1:2:3:4:5 нисбат каби бўлади: