|
Yo‘lovchi poezdlari qolgan barcha yo‘lovchilar oqimini qamrab olish uchun belgilanadi va ular quyidagilarga bo‘linadi:
- xarakatning doimiyligi bo‘yicha — yil davomida, yozgi va bir marotabali;
- xarakatning davriyligi bo‘yicha — xar kuni, kun ora qatnaydigan (toq yoki juft sanalarda), xaftaning aniq bir kunlari yoki oyning aniq bir sanalarida qatnaydigan;
- ko‘rsatiladigan servis xizmatlarining darajasi bo‘yicha nafaqat raqami balki nomi xam mavjud bo‘lgan firmenniy poezdlar ajratiladi va ular xizmat ko‘rsatishning yuqori darajadaligi va ko‘rsatiladigan xizmatlarning madaniyati darajasi bo‘yicha ajralib turadi. Bunday poezdlarga yurtimiz temir yo‘llarida xarakatlanuvchi “SHarq”, “Registon”, “Nasaf”, “O‘zbekiston” va “Afrosiyob” poezdlarini keltirish mumkin.
Uncha katta bo‘lmagan lekin doimiy bo‘lgan yo‘lovchi oqimlariga aloxida vagonlar yoki vagonlar guruxi bilan to‘g‘ridan – to‘g‘ri qayta o‘tirishsiz aloqalarda xizmat ko‘rsatiladi. Jo‘nash stansiyalaridan belgilangan manzillarigacha ular vagonlar uzilish punktlari uzellari bilan kelishilgan poezdlar jadvali bo‘yicha xar xil poezdlar tarkibida xarakatlanadilar. Agar belgilangan manzillarigacha bo‘lgan yo‘nalishlarda yo‘lovchi poezdlari mavjud bo‘lmasa, u xolda maxsus pochta-bagaj poezdlari tayinlanadi va ularning tarkibiga yo‘lovchi vagonlari ulanadi.
Yo‘lovchilar tashish xajmi uncha katta bo‘lmagan yo‘nalishlarda yuk-yo‘lovchi poezdlari xarakatlanadi va bu poezdlar xam yo‘lovchi xam yuk vagonlaridan tashkil topgan bo‘ladi.
Chet ellar bilan xamkorlik xamda madaniy aloqalarning o‘sib borishi qayta o‘tirishlarsiz xalqaro xarakatlanishni rivojlantirishni taqozo etmoqda. Bunday poezdlarga xizmat ko‘rsatuvchi poezdlar yoki aloxida vagonlarni xalqaro aloqadagi poezd yoki vagonlar deb ataladi. To‘g‘ridan – to‘g‘ri qayta o‘tirishlarsiz xalqaro aloqalar xizmati Evropa va Osiyoning ko‘plab mamlakatlari bilan amalga oshirilmoqda.
Yirik Shaxarlarning transport siyosatida maxalliy xamda Shaxaratrof temir yul liniyalarining xizmati katta axamiyatga ega. Temir yul bozorning ushbu segmenti Shaxar axolisining kunlik extiyojlarini kondiradi va axolisi nisbatan kup va ifloslanish darajasi katta bulgan xududlarda shaxsiy avtomobillarning urnini almashtiradi. U uz ichiga bir nechta turli guruxlarni kamrab olgan bulib, ular transport okimlari darajasiga, yul xarakatidan ajratilganlik darajasiga va shu bilan birga temir yullar magistrallari bilan boglanganligiga alokadordir. Uning asosiy sub segmentlari kuyidagilar:
Umumiy foydalanishdagi yullardan va yulovchilar xarakatidan ajratib kuyilmagan tramvaylar;
Shaxar yul xarakatidan ыisman ajratib kuyilgan zamonaviy trolleybuslar;
Shaxar umumiy transportlaridan mutloы ajratib kuyilgan metropolitenlar;
Uzok masofaga aralash yoki aralash bulmagan transport vositasi sifatida xizmat kursatuvchi Shaxaratrof yoki mintakaviy metrolari.
Tramvaylar barcha SHimoliy xamda Markaziy SHarkiy Evropa davlatlarida yuz yildan ortiы muddat foydalaniladi, lekin 1950 yillardan sung Janubiy davlatlarning kupchiligi ularni foydalanishdan chikarib tashladilar. Tramvay va trolleybuslar kelajakda Shaxar axolisining xarakatlanishlari uchun eng kulay transport vositasi bulishi mumkin. CHunki elektr kuvvati orыali Shaxar axolisini tashishda ekolok muammolar xam bir oz kamayadi. Xozirgi davr Shaxar tramvaylari er ustiga joylashtirilgan bulib, barcha turdagi yulovchilar uchun xam ыulay xisoblanadi. Markaziy xamda Shark davlatlarining bir kancha Shaxarlari anchadan buyon tramvay liniyalarini barpo etganlar va xozirda ularni modernizatsiya kilish buyicha ishlar olib bormokdalar.
Trolleybuslar oxirgi 30 yil davomida Shaxar temir yul tizimining asosiy yangiligi sifatida kullanilib kelingan. U uz vaktida Shaxar transportining yangi tizimi sifatidagina emas, balki Shaxar axolisi va uning Shaxarlarining urtasida yangi alokalarni barpo etish maksadida xam ishlab chikilgan edi. Kupgina Evropa davlatlari eski tramvay tizimlarini demontaj kilishlari natijasida troleybuslarni tadbik eta boshlaganlar. Trolleybuslar Fransiya davlatida katta axamiyatga ega bulib kelmokda. Bu erda 25 yildan buyon xar yili bittadan yangi trolleybus liniyalari barpo etiladi. Axolisi 100000 dan ortiы bulgan Buyukbritaniya va Ispaniya Shaxarlarida xam ushbu transport turiga bulgan talab yukori.
Metro - juda katta xajmdagi axoliga xizmat kursata olish kobiliyatiga ega bulib, poezdlari orasidagi xarakat intervallarining juda kiskaligi muxim axamiyatga egadir. Bu esa uz navbatida 10 mingdan ortik axoliga ega bulgan Shaxarlarda axolini tashish darajasi yukori kursatkichga ega xisoblanadi. Metroning yana bir axamiyatli jixati shundan iboratki, uщ bortida xizmat kursatuvchi personallarning mavjud emasligidir. Bu kabi metropollitenlar butun dunyo buylab keng tarkalib bormokda, va oxirgi 10 yillikda uni rivojlantirish va eskirgan liniyalarni rekonstruksiya kilish buyicha ishlar olib borilishi kuzatilmokda.
Shaxar temir yul tizimlari Evropa davlatlarida uz ichiga davlat xizmatlariga talablarni olgan kelishuvlar buyicha faoliyat yuritadi. Ularning xarakatini amalga oshirish temir yullarda tashishlarning boshka tizimlari (maxalliy xamda Shaxaratrof tashishlar, avtobuslar va boshka Shaxar umumiy transport tizimlari) bilan yakin alokalar asosida amalga oshiriladi va u uz samarasini kursatmokda. Xarajatlar samaradorligi, jarayonlarning ishonchliligi va uziga jalb kila olish kobiliyatlari eng katta muammolardan biri bulib kolmokda. Mutaxassislapr xozirgi vakt ushbu muammolarni xal etish borasida (xavsizlik darajasini, kulayliklar va shinamlik darajasini oshirish, tashish tezligini oshirish va boshkalar) keng kulamli ishlar olib bormokdalar.
Shaxaratrof temir yul/mintakaviy metropollitenlar 10 kilometrdan 50 kilometrgacha bulgan masofalarga xarakatlanish uchun muljallangan. Ular asosan yirik Shaxarlarda yukori darajadagi tijoriy tezlikni xamda mos ravishdagi infratuzilmaning xarakat tarkiblarini talab etadilar. 4
Do'stlaringiz bilan baham: | 
