1-маъруза. “Солиқлар ва курсни ўҚитишнинг зарурлиги, мақсади ва вазифалари. Солиқнинг иқтисодий моҳияти ва

1.5. Солиққа тортиш тамойиллари
. 
Солиқ солиш тамойиллари солиқ муносабатларини амалиѐтда ташкил этиш, солиқ солиш, 
уни ундириш амалиѐтининг мазмунини очиб беради
1
. Солиқ солиш тамойилларини А. 
Смит ўзининг «Халқлар бойлигининг сабаблари ва табиатлари» номли китобида (1776) 
илк бор асослаб берган ва унда: 
-
давлат фуқаролари давлат харажатларини қоплашда ўзлари ҳукумат 
муҳофазасида фойдаланаѐтган даромадларига мувофиқ тарзда қатнашишлари лозим. 
-
ҳар бир одам тўлайдиган солиқ аниқ белгилаб қўйилган болиши керак, бунда 
ўзбошимчалик кетмайди. Солиқ миқдори, тўланадиган вақти ва тартиби уни тўловчига ҳам, 
бошқа ҳар қандай одамга ҳам бирдай аниқ ва малум бўлиши зарур.
-
ҳар бир солиқ тўловчига ҳар жиҳатдан қулай бўлган вақтда ва тартибда 
ундирилиши керак. 
-
ҳар бир солиқ шундай тарзда ўрналилиши керакки, бунда солиқ тўловчининг 
ҳамѐнидан кетадиган пул давлат бюджетига кcлиб тушадиган маблағга нисбатан ортиқ 
бўлишига мумкин қадар йўл қўйилмасин, деб таъкидлаб ўтилган. 
Ҳозирги шароитга татбиқан олганда, солиқ солиш тизимининг қуйидаги 
тамойилларини келтириб ўтиш мумкин: 
-
Солиқ солишнинг етарлилик тамойили.
Солиқ солишнинг етарлилик 
тамойилига мувофиқ солиқ солиш даражаси шундай бўлиши лозимки, у давлат интилаѐтган 
халқ хўжалиги самарадорлигига эришишни кафолатлай олсин. Солиққа тортиш тизими 
иқтисодиѐт, ижтимоий ҳимоя, мудофаа қобилияти ва бошқа соҳалардаги давлат сиѐсатини 
амалга ошириш учун зарур бўлган молия ресурслари тўпланишини таъминлаши лозим. Шуни 
ҳам таъкидлаб ўтиш лозимки, солиқ ставкалари солиқ юки кўрсаткичи ҳисобланмайди, чунки 
солиқ тўловчи солиқ тўлар экан, давлат томонидан бепул хизматлардан баҳраманд бўлгани 
ҳолда айни чоғда ўзининг баъзи харажатларини қисқартиради. Умуман олганда, етарлилик 
тамойили солиқ сиѐсатини белгилаѐтганда уни давлатнинг қабул қилинган ижтимоий-
иқтисодий сиѐсати билан қатъий равишда уйғунлаштиришни тақозо этади. 
-