1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

9-MA’RUZA: Uglevodorodlar.

Reja:

1. 
   Monosaxaridlar, (glyukoza, fruktoza)
   
2. 
   Disaxaridlar, (saxaroza, maltoza)
   
3. 
   Polisaxaridlar.(kraxmal, selyuloza)
   

Tayanch iboralar: Monosaharid, oligosaharid, polisaharid, A.A.Kolli reaksiyalari, aldoz va ketozalar, glyukozit va gidroksil, A.M.Butlerovning reaksiyasi.

Uglevodlar tabiatda juda keng tarqalgan. Bu birikmalar uglerod, vodorod va kisloroddan iborat. Ularni asosan Cn(H₂O) m umumiy formula bilan ifodalanadi.

UGLEVODLARNING SINFLANISHI

Uglevodlar organik birikmalarining eng katta sinfi bo’lib, ular gidroliz qilinganda, gidrolizga uchramasligiga qarab va gidrolizga uchrab kichkina molekulalarga bo’linishiga qarab ikki gruppaga bo’linadi.

Uglevodlardan ochiq va siklik formalarda uchraydilar. Buni biz monosaxa-ridlardan glyukoza misolida ko’rishimiz mumkin.

O CH₂OH H OH

C H O H C

H

(CHOH)₄ OH H yoki (CHOH)₃ O

OH OH

CH₂OH H OH H C

CH₂OH

Glyukozaning siklik tuzilishi formulasini dastlab 1871 yili V.V.Kolli so’ng olti a`zoli xalqa shaklida ifodalashni ingliz olimi Xeuors taklif qilgan.

NOMLANISHI

Uglevodlarning izomeriyasi umuman ulardagi asimmetrik uglerod atomlari mavjudligi tufayli fazoviy yoki bo’lmasa optik izomeriya mavjud.

Masalan:

O O O

C – H C – H C – H CH₂OH

H— C - OH HO -C--H H—C—OH C = O

HO -C-—H HO- C—H OH—C—H OH – C – H

H—C—OH H— C—OH HO—C----H H – C – OH

H—C—OH H— C—OH H—C—OH H – C – OH

CH₂OH CH₂OH CH₂OH CH₂OH

Glyukoza Mannoza Galaktoza Fruktoza

Bundan tashqari ularda aldegid yoki keton gruppachasiga qarab xam xosil bo’ladi. Bunga fruktoza misol bo’la oladi.