1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

TO’YINGAN DIKARBON KISLOTALAR

Molekulasida ikkita karbonil gruppa- SOON bo’lgan birikmalar ikki asosli (yoki dikarbon) kislotalar deyiladi.

COOH COOH CH₂ - COOH

COOH CH₂ CH₂ - COOH

COOH

Oksalat kislota; Malon kislota; Qahrabo kislota

AROMATIK KARBON KISLOTALAR

Aromatik kislotalarning eng oddiy vakili benzol kislota C₆N₅SOON. O’simliklar tarkibida efir xolatida ayrim smolalar esa toza xolatida uchraydi. Sanoatda toluoldan olinadi:

Cl₂ O₂

C ₆R₅ – CH₃ C₆H₅ – CCl₃ C₆H₅ - COOH

Benzotrixlorid

(fenil trixlormetan)

Benzoy kislota spirtlar ta`sirida murakkab efirlar xosil qiladi.

C₆H₅COOH+C₂H₅OH C₆H₅COOC₂H₅

Etilbenzoat

Molekuladagi karboksil gruppa ikkinchi tur o’rinbosari bo’lgani uchun ikkinchi kelayotgan atom yoki gruppani meta xolatga yo’naltiradi
COOH COOH

+ ^HNO₃

^H₂^SO₄ NO₂
Benzoy kislota yaxshi antiseptik bo’lgani uchun medisina va qishloq xo’jaligi maxsulotlaridan konservalar tayorlashda ko’p bo’lmagan miqdorda uning natriy benzoat tuzi ishlatiladi.
YOG’LAR, MOYLAR

Yoglar - moylar tabiatda asosan o’simliklar urugi, xayvonlar organizimida keng tarqalgan bo’lib uch atomli spirt - glitsirinning yuqori molekulyar to’yingan va to’yinmagan karbon kislotalar bilan xosil qilgan murakkab efirlaridir.

O’simliklardan olinadigan yoglarga moylar deyiladi. Bunday o’simliklarga kungaboqar, paxta, zaytun., zigir, bodom, palma, kakos va boshqalar kiradi. Bu o’simliklar ichida eng ko’p moy olinadigani paxtadir. Paxta moyi tarkibida 10 dan ortiq trigletserid borligi aniqlangan. Ularning eng ko’pini quyidagi triglitseridlar tashkil etadi.
O O