1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

OLINISH USULLARI

1.Fenol va uning gomologlari yofoch va toshko`mirni haydalganda hosil bo`lgan smolalaridan olinadi.

2.Fenol benzol sul`fokislota tuzlariga yoqori temperaturada ishqor ta`sir ettirib olinadi:

SO₂OH+2NaOH OH +Na₂SO₄

3.Sanoatda fenol hlorbenzolni katalizator (mis tuzlari)ishtirokida uyuvchi natriy eritmasi ta`sirida gidroliz qilib olinadi.

Cl+NaOH OH

+NaCI
KIMYOVIY XOSSALARI

OH ONa
+NaOH +H₂O

ONa O-CH₃

CH₃Cl

O O - C-CH₃

CH₃ - C O

Cl
Molekula kislorod atomidagi erkin juft elektronlarni benzol yadrosiga siljishi natijada benzol halqasining o’rta va para holatlarida elektron zichligi ortadi, shu hisobdan o’rin olish reaksiyalari ro’y beradi.

HO OH

Br Br
2,4,6-tribromfenol

Br
Fenol oksidlanganda dastlab gidrohinon so’ngra benzohinon hosil bo’ladi.

OH OH O

(O) (O)

OH O
Fenolning ayrim hosilalari o’simliklarning o’sishi va rivojlanishini kuchaytiradi. Masalan: fenoksisirka kislota va uning hosilalari shunday hususiyatga ega.
O - CH₂ – C - OH

CI O

Cl 2,4-dixlor fenoksisirka kislota

Fenolning ishlatilishi. Fenol ko’p mikroorganizmlarni o’ldiradigan modda medisinada uning 3-5% li eritmasi (karbon kislota) dizinfeksiya vositasi sifatida ishlatiladi. Ko’pgina plastmassa va polimerlar olishda homashyo hisoblanadi. Fenol asosida olingan preparat fenolftalein laboratoriyada indikator sifatida, medisinada esa ichni yumshatuvchi (surgi) dori sifatida ishlatiladi.

AHAMIYATI

1.Bir atomli spirtlardan etil spirit har hil ichimliklar tayorlashda medisinada efirlar

olishda ishlatiladi.

2.Spirtlarning ayrim efirlari essensiya sifatida ishlatilishi mumkin.

3.Spirtlarning anorganik kislotalar (HNO₃) bilan bergan murakkab efiri portlovchi

modda sifatida ishlatiladi.

4.Fenollar asosan dezinfeksiya ishlarida, gerbisidlar olishda, fenol formal’degid

smolalarini olishda ishlatiladi.

XULOSA

1.Demak spirtlar neytral moddalardir

2.Spirtlar o’rin olish reaksiyalariga oson kirishadilar

3.Spirtlar va hosilalari halq ho’jaligida keng qo’llanadilar

4.Aromatik spirtlarda –OH gruppa yon zanjirda, fenollarda esa yadroda joylanadi

5.Fenollarda –OH gruppa birinchi tartibdagi yordamchilarga kiradi.

6.Spirtlar va fenollar polimer moddalar olishda ishlatiladilar.