1-ma’ruza: nazariy mexanika faniga kirish

Bog‘lanish va bog‘lanish reaksiyalari.

Tabiatdagi barcha jismlarni ikkiga ajratish mumkin.Erkin jismlar, boglangan jismlar.

Xarakati cheklanmagan jism erkin jism deyiladi.

Masalan, xavo shari.

Berilgan jismning kuchishi boshka jismlar bilan cheklangan bulsa, u bog‘lanishdagi jism deyiladi. Berilgan jismning kuchishini cheklovchi sababga bog‘lanish deyiladi.

Masalan, ichki yonuv dvigateli silindri ichida xarakatlanuvchi porshen boglangan jism.Bunda silindr bog‘lanish vazifasini utaydi.

Bog‘lanishning jismga kursatadigan ta’siriga bog‘lanish reaksiya kuchi deyiladi. Bog‘lanishdagi jismning xarakati kaysi yunalishda cheklangan bulsa, bog‘lanish reaksiya kuchi shu yunalishga teskari yunalgan buladi.

Bog‘lanishlar aksiomasi (bog‘lanishdan bushatish prinsipi). Bog‘lanishlarning berilgan jismga ta’sirini reaksiya kuchi bilan almashtirib, xar kanday bog‘lanishdagi jismni erkin jism deb karash mumkin.

Bog‘lanishlarni asosan kuyidagi uchta guruxga ajratish mumkin.

1. Sillik sirt vositasida bog‘lanishlar.

a) Jism sillik sirtning A nuktasida tayanadi.Sillik sirt jismning shu sirtga utkazilgan normal buyicha xarakatini cheklaydi.SHu sababli sillik sirtning reaksiya kuchi

sirtga utkazilgan normal buyicha yunaladi. (5-rasm).

b) Tusin A nuktada polga, V nuktada vertikal devorga va S nuktada ikki yokli burchak kirrasiga tayanadi. (6-rasm).

Jism qo‘zg‘almas tekislikda galtaklar vositasida tayanib tursa A nuktadagi reaksiya kuchi