1-ma’ruza: nazariy mexanika faniga kirish

1.2.Statikaning asosiy tushunchalari.

Kuch xakida umumiy bilim beruvchi va kuchlar ta’siridagi jismlarning muvozanatini urganuvchi mexanikaning bir bulimiga statika deyiladi.

Statikaning asoschilaridan biri kadimgi yunon olimi Arximed xisoblanadi. U parallel kuchlar ta’siridagi richagning muvozanati, jismlarning ogirlik markazini aniklash nazariyasini yaratish bilan birga gidrostatikaga xam asos solgan.

Statikaning asosiy tushunchalaridan biri absolyut kattik jismdir.Kuchlar ta’sirida bo’lgan jismning ixtiyoriy ikki nuktasi orasidagi masofa uzgarmasa,bunday jismga absolyut kattik jism deyiladi.

Nazariy mexanikada ulchamlari e’tiborga olinmaydigan darajada kichik bo’lgan jismga moddiy nukta deyiladi.Xar kanday jismni moddiy nuktalar tuplamidan tashkil topgan deb karash mumkin.

Material nuktalar uzaro ta’sirining mikdoriy ulchoviga kuch deyiladi.

Kuchning jismga ta’siri kuch kuyilgan nukta, uning yunalishi va mikdori bilan aniklanadi.Kuchning yunalishi deganda kuch ta’siridagi erkin jismning xarakat yunalishi tushuniladi.Kuchning mikdorini (modulini) aniklash uchun uni kuch birligi sifatida kabul kilingan biror kattiklik bilan solishtiriladi. 1-rasm.

Kuch vektor kattalik.A nukta kuchning boshi

V nukta kuchning uchi AV kesmaning uzunligi ma’lum masshtabda olingan kuchning mikdorini ifodalaydi. DE tugri chizikka kuchning ta’sir chizigi deyiladi.(1-rasm).

Agar jismga ikki yoki undan ortik F₁,F₂,….,F_n kuchlar ta’sir etayotgan bulsa,bunday kuchlar tuplamiga kuchlar sistemasi deyiladi va ( F₁,F₂,…,F_n) deb belgilanadi.

Jismga ta’sir etayotgan (F₁,F₂,…., F_n) kuchlar sistemasini boshka biror (P₁,P₂,…,P_n) kuchlar sistemasi bilang almashtirilganda jismning muvozanati uzgarmasa, bunday kuchlar sistemasi ekvivalent kuchlar sistemasi deyiladi va kuyidagicha yoziladi.