1– Mа’ruzа. Mavzu: Termodinamika tarixi va rivojlanish tendentsiyalari va vazifalari. Noenergetik sohalarida issiqlik texnikasining o’rni. Reja

1 - Rasm





2 – Rasm




3 – rasm

Termodinakaning II–qonuniga asosan teskari tsiklni amalga oshirish uchun, ya‘ni sovuq muhitdan issiq muhitga issiqlik uzatish uchun qo’shimcha mexaniqaviy energiya sarflash zarur.
Tashqi keltiriladigan ish:
1_ц = 1_сик – 1_кенг (1). ga teng bo’ladi.
Teskari tsiklda bu ish jismiga berilgan issiqlikka aylanadi. Tsikldan olinadigan umumiy issiqlik quyidagiga teng buladi:
q₁ = q₂ + l_ц (2)
Bundan tsiklda sarf iklingan ish:
L _ц = q₁ - q₂ (3).
Sovitish mashinasining effektivligini aniqlashda Sovitish koeffitsienti (Е) degan kattalik kiritiladi. Sovitish koeffitsienti tsiklda sovutilayotgan muhitdan olingan issiqlikning tsiklda bajarilgan ishga nisbatan teng buladi: Ya‘ni,
(4) yoki
yoki (3) ni e‘tiborga olsak:
(5) yoki
Sovuqlik ishlab chiqaruvchanligi: q₀ = q₂ yoki (Q₀) – vaqt birligi ichida sovitilayotgan muhitdan olinadigan issiqlik miqdoriga mashinaning sovuqlik ishlab chiqaruvchanligi deb ataladi.
1 kg uchun q₀ bilan belgilanadi, kj / sek yoki kvt, Vt larda o’lchanadi.
T–S diagrammadan q₂ va l_ц larni aniqlaymiz:
q₂ = Т₂ (S₄ –S₁); l_ц=Т₁(S₄ –S₁) –T₂(S₄ –S₁)=(T₁–T₂) (S₄ –S₁)
bu ifodalarni (4) ga qo’ysak:
(6)
(7)
(7) tenglamadan ko’rinadigan teskari Karno tsiklining sovitish koeffitsienti ish jismining xossalariga bog’liq emas balki Т₁ va Т₂ haroratlar bilan aniqlanadi.
Sovitish mashinasida teskari aylanma jarayon xosil qiladigan ish jismi sovitish agenti yoki xladoagentlar deb ataladi.
Xozirgi vaqtda zamonaviy sovitish mashinalarida ishlatiladigan ish jismlari sifatida past haroratlarda oson qaynaydigan moddalar ishlatiladi. Eng ko’p ishlatiladigan sovitish agentlariga ammiak, karbonat angidrid, havo, freonlar kiradi. Quyida ba‘zi sovitish agentlarining termodinamik xarakteristikalarini keltiramiz: