1-Maruza Kirish

 
 
13.1 – rasm. Gruntning h’ajmiy kuchlanish h’olatini o’lchash sxemasi. 
 
 
Bir o’qli deformatsiyalarda  datchikning bikrligi katta va qalinligi kichik 
bo’lgani  maqulligi  tajribalarda  tasdiqlangan.    13.2  –  rasmda  gruntlardagi 
kuchlanishlarni  o’lchashda  keng  qo’llaniladigan  datchiklarning  sxemalari 
ko’rsatilgan:  a –  egiluvchan  membranali,  b  – bikir  shayba   1  membranali,  v  – 
porshenli,  g – “qo’ziqorin” tipli. Bir o’qli kuchlanish h’olatida, agar datchikning 
o’qi bosh kuchlanish yo’nalishi bilan mos tushsa, xatolik miqdori 10 – 15%  dan 
ortmaydi. 
 
Gruntdagi  kuchlanishlarni  o’lchaydigan  elastik  datchik  kam  siqiluvchan, 
yupqa va etarli yuzaga ega bo’ladi. Elastik datchik yupqa rezina diskdan iborat 
bo’lib, ichidagi tutash kovaklar kam siqiluvchan suyuqlik bilan to’ldiriladi. 
 
Elastik datchikning konstruktsiyasi (13.3 – rasm)  to’g’ri burchakli yupqa 
naycha ko’rinishiga 
ega bo’lib,kontur bo’ylab biriktirilgan qo’shaloq spiral yoki ikki diskdan va sirti 
ko’plab nuqtalardan  1  tashkil topadi. Suyuqlik h’ajmi datchik h’ajmining 6  – 
10% ni, ko’ndalang kesim yuzasi datchik yuzasining 75 – 80%  ni tashkil etadi. 
İchki  bo’shlig’i  simli  bosim  o’lchagich  2    bilan  biriktirilgan.  Gruntda  vujudga 
keladigan  kuchlanish  datchikning  ishchi  suyuqligida  bosim  paydo  qiladi  va  bu 
bosim  simli  o’zgartirgich  4  yordamida  o’lchanadi.  Simning  tebranishi 
elektromagnit  3  orqali  uyg’otiladi.  Nazariy  va  tajribaviy  tadqiqotlar,  agar  disk 
qalinligi yupqa bo’lsa, normal kuchlanishlarni o’lchashdagi xatolik  ± 15%  dan 
ortmasligini ko’rsatadi. 

---