1-Maruza Kirish

§13.4.Gruntlar zichligi va namligini aniqlashda dala usullari. 
To’g’onlarni  tamirlash,  yo’l  va  gidrotexnika  inshootlari  qurilishda    gruntlar 
zichligi  va  namligini  aniqlash  zarurati  tug’iladi.  Buni  ananaviy  usullardan 
afzalligi  shundan  iboratki,  bunda  o’lchovlar  bevosita  dala  sharoitida  amalga 
oshiriladi; o’lchovlar qayta-qayta olinishi mumkin, gruntlar zichligi va namligini 
uzviy ravishda kuzatib borsa bo’ladi. 

---

 
Skvajinaning  chuqurligi  30  m  ni  tashkil  etishi  mumkin,  bu  h’ol  grunt 
xossalarini  qatlamma-qatlam  aniqlash  imkonini  beradi.  Bir  marta  o’lchash 
uchun  2-3  minut  vaqt  ketadi  xalos,  bu  vaqt  mobaynida  katta  maydon  va 
h’ajmlarda grunt zichligi va namligi h’aqida to’la malumot olish mumkin. 
Gruntlar  namligi  neytron  usulida  aniqlanadi,  bu  usul  tezkor  neytronlarni 
vodorod  yadrolari  vositasida  sekinlashtirishga  asoslanadi.  Grunt  namligi 
tekshirilayotgan  zonada  sekinlashtirilgan  neytronlarning  zichligiga  qarab 
aniqlanadi.  Grunt  zichligini  aniqlash  tekshirilayotgan  muh’it  elementlari 
atomlari tasirida gamma-kvantlarni sochilish effektiga asoslanadi. 
Grunt  sirtlarida  va  chuqurliklarda  (skvajinalarda)  namlik  o’lchaydigan  maxsus 
asboblar (vlagomerlar)  mavjud. Shulardan biri 13.12 – rasmda berilgan.  13.12 
– rasm, a da asbobning qirqimi,   13.12 – rasm,  b  da  yon tomondan ko’rinishi,  
13.12 – rasm,  v  da asbobning ishchi h’olati