1-Maruza Kirish

 
 
 
11.3 – rasm. Yuklarni 
fermaning  
pastki poyasiga osish 
sxemasi. 
 
Biroq  og’irlik  yuklarini  bu 
tartibda joylashtirilishi h’avfsizlik texnikasi talablariga to’g’ri kelmaydi, negaki 
tajribachilar  ish  jarayonida  yuklangan  ferma  ostida  bo’lishadi.  Bunday  h’avfni 
bartaraf etish maqsadida og’irliklarni yuk maydonchasi  1 ga  richag uskunasi  2  
orqali  qo’yiladi  (11.4  –  rasm).    Fermaning  salqiligi  ortib  ketsa  tirgak  4  
yuklanishni  to’xtatadi.  Yuklanishning  mazkur  usulida  donali  og’irliklar  3 
ko’proq sarf bo’ladi. 
 
11.4 – rasm. Yuklarni 
sinalyotgan 
konstruktsiyaga richag 
orqali qo’yish. 
 
 
Sinalayotgan ferma tagiga 
vaqtinchalik 
h’avozalar 
o’rnatsa  h’am  bo’ladi.  Bunda  h’avozalar  bir  yo’la  ikki  vazifani  bajaradi: 
birinchidan  tajriba  o’tkazayotgan  ishchilarni  muh’ofaza  qiladi,  ikkinchidan 
o’lchov asboblarini o’rnatadigan joy vazifasini o’taydi. Yig’iq yuklar fermaning 
yuqori tugunlariga h’am anashu tartibda qo’yiladi. 
 
Yuk  tariqasida  cho’zuvchi  uskunalardan  foydalanilsa  yuklarni  tortish  va 
ko’chirish  kabi  og’ir  ishlardan  soqit  bo’linadi;  cho’zuvchi  kuchlarning 
yo’nalishi ixtiyoriy bo’lishi mumkin; talab etiladigan uskunalar ixcham bo’ladi; 
tor  sharoitda  qiyinchilik  tug’dirmaydi;  yuklar  qiymatini  avtomatik  ravishda 
o’zgartirish  mumkin,  buning  uchun  cho’zuvchi  qurilma  tarkibiga  dinamometr 
kiritiladi. 
 
Konstruktsiyalarni  poligonlarda,  laboratoriyalarda  sinaganda  yig’iq  kuch 
berish  uchun  domkratlardan  foydalaniladi.  Domkratlardan  foydalanishning 
afzallik tomoni shundan iboratki, avvalam bor uning tuzilishi ixcham, yukni beri 
shva  o’zgartirish  qulay,  yukni  istalgan  tomonga  yo’naltirish  mumkin.  Sinash 
ishlarida gidravlik domkratlar keng qo’llaniladi.    

---

 
Konstruktsiyalarni  sinashda  statsionar  yoki  vaqtinchalik  stendlardan 
foydalaniladi.  Eng  oddiy  stendlar  tayanch    va  tayanch  qurilmalaridan    tashkil 
topadi.  Sinaladigan  buyumlar  anashu  stendlarga  o’rnatiladi.  Vaqtinchalik 
stendlar odatda yig’ma metal fermalardan tashkil topadi. 
 
Statsionar  stendlar  kuchli  temirbeton  monolit  poydevorga  o’rnatilgan 
yaxlit  temirbeton  yoki  metal  konstruktsiyalardan  tashkil  topadi.  Stendlar 
o’lchash  asboblarini  o’rnatadigan  uskunalar  Bilan  taminlangan  bo’ladi.  Kuch 
pollari va ko’prik kranlariga ega bo’lgan laboratoriyalarning imkoniyatlari ancha 
keng  bo’ladi.  Kuch  pollari  (silovoy  pol)  uchli  temirbeton  plitalardan  tashkil 
topgan  bo’lib,  ularning  sirtiga  shinalar  (taxtakachlar)  o’rnatiladi  va  betonga 
mah’kamlanadi.  Shinalar  o’yiq  (teshik)lari    bo’lgan  metal  qutilardan  tashkil 
topadi  (11.5  –  rasm)  .  O’yiq  joylarda  boltlar 
qoldiriladi  va  bu  boltlarga  sinalayotgan  obekt 
mah’kamlanadi.