1-ma’ruza: Kirish. Fanning nazariy mashg’ulotlari mazmuni

Ikki o`zaro tegib turgan, ularning bir-biriga nisbatan harakatlanishiga yo`l qo`yadigan bo`g’inlarning ulanishi kinematik juftlik deb nomlanadi.

Bo`g’inning boshqa bo`g’inga tegib turishi mumkin bo`lib, kinematik juftlikni hosil qiladigan yuzalari, chiziqlari va nuqtalari kinematik juftlik elementlari deb nomlanadi.

Kinematik zanjir deb esa bo`g’inlarning kinematik juftliklar hosil qilib, o`zaro bog’liq bo`lgan tizimiga aytiladi. Kinematik zanjirlar sodda va murakkab, yopiq va ochiq turlarga bo`linadi.

Har bir bo`g’ining ko`pi bilan ikkita kinematik juftlik tarkibiga kirgan zanjirga sodda kinematik zanjir deyiladi.

Kamida bitta bo`g’inni ikkitadan ko`p kinematik juftlik tarkibiga kirgan zanjir murakkab kinematik zanjir deb ataladi.

Yopiq kinematik zanjir deb har bir bo`g’ini kamida ikkita kinematik juftlik tarkibidan o`rin olgan zanjirga aytiladi.

Ochiq kinematik zanjir deb, tarkibida faqat bir kinematik juftlikka kirgan bo`g’inlari bo`lgan zanjirga aytiladi.

Muhandislik amaliyotida qo`llanadigan mexanizmlarning ko`pchilik qismi yopiq kinematik zanjirlar tomonidan hosil qilingan.

Mexanizm deb bir yoki bir necha bo`g’inlarning (yetakchi) istalgan bo`g’inga (ustunga) nisbatan harakat qilganida barcha qolgan bo`g’inlar (yetaklanuvchi) uzil-kesil belgili harakat qiladigan kinematik zanjirga aytiladi.

Mexanizm deb bir yoki bir necha bo`g’inlarning (yetakchi) istalgan bo`g’inga (ustunga) nisbatan harakat qilganida barcha qolgan bo`g’inlar (yetaklanuvchi) uzil-kesil belgili harakat qiladigan kinematik zanjirga aytiladi.

Mexanizmning ustunga nisbatan erkinlik darajasi soni harakatchanlik darajasi deb atalib, odatda uni W harfi bilan belgilaydilar. Texnikada qo`llanadigan mexanizmlar aksariyatining harakatchanlik darajasi W=1 birga teng bo`lib, biroq harakatchanlik darajasi ikki va undan katta bo`lgan mexanizmlar ham uchrab turadi; bunday mexanizmlar differensial mexanizmlar nomini olgan.