1-ma’ruza: Kirish. Fanning nazariy mashg’ulotlari mazmuni

Mashina inson mehnatini osonlashtirish va unumdorligini ortirish, ishlab chiqarishning intelektual hamda fiziologik vazifalarni yo’lida ishlatiladigan va inson tomonidan yaratilgan sun’iy mashina.

Mashina ishlab chiqarish jarayoni yoki energiyaning o’zgarish jarayoni bilan bog’liq bo’lgan va foydali ish bajarish uchun mo’ljallangan mexanizm yoki mexanizmlar majmuiga aytiladi.

Foydali ish bajaruvchi mashinaning asosiy qismi ish bajaruvchi mexanizm bo’lib, u harakatni mashina dvigatelidan yoki boshqa biror manbaadan oraliq uzatish mexanizmlari yordamida oladi. Bu mexanizmlar birikmasiga agregat deyiladi. Mexanizm deb sun’iy ravishda yaratilib, bir yoki bir necha jismlar harakatini boshqa jismlarning talab etilgan harakatlariga o`zgartirish (aylantirish) uchun mo`ljallangan jismlar tizimiga aytiladi.

Foydali ish bajaruvchi mashinaning asosiy qismi ish bajaruvchi mexanizm bo’lib, u harakatni mashina dvigatelidan yoki boshqa biror manbaadan oraliq uzatish mexanizmlari yordamida oladi. Bu mexanizmlar birikmasiga agregat deyiladi. Mexanizm deb sun’iy ravishda yaratilib, bir yoki bir necha jismlar harakatini boshqa jismlarning talab etilgan harakatlariga o`zgartirish (aylantirish) uchun mo`ljallangan jismlar tizimiga aytiladi.

Mexanizm tarkibiga kirgan, bir yoki bir nechta o`zaro qo`zg’almas tarzda biriktirilgan qattiq jismlar bo`g’in (zveno) deb ataladi. Qo`zg’almas deb qabul qilinadigan bo`g’in ustun deb nomlanadi.

Mexanizmning ular holatlari bevosita mustaqil parametrlar – umumlashgan koordinatalar qiymati bilan belgilanadigan bo`g’inlari yetakchi bo`g’in deb, mexanizmning holat va siljishi yetakchi bo`g’inlarga uzil-kesil bog’liq bo`lgan bo`g’inlari esa yetaklanuvchi bo`g’in deb ataladi.

Mexanizmning ular holatlari bevosita mustaqil parametrlar – umumlashgan koordinatalar qiymati bilan belgilanadigan bo`g’inlari yetakchi bo`g’in deb, mexanizmning holat va siljishi yetakchi bo`g’inlarga uzil-kesil bog’liq bo`lgan bo`g’inlari esa yetaklanuvchi bo`g’in deb ataladi.