1-маъруза «бошқариш системаларининг структуравий тахлили» фанига кириш

Назоарт саволлари

12. 
    Технологик жараёнларни бошқаришда қўлланиладиган қандай дискрет тизимларни биласиз?
    
13. 
    Импульсли ва рақамли бошқариш тизимларининг ҳар иккиси учун умумий бўлган қандай хусусиятлари мавжуд?
    
14. 
    Рақамли бошқариш машинаси одатда қандай функцияларни бажаради?
    

5-МАЪРУЗА
ТИПИК ДИНАМИК ЗВЕНОЛАР, ИДЕАЛ ВА РЕАЛ ЗВЕНОЛАР ҲАМДА УЛАРНИНГ ХАРАКТЕРИСТИКАЛАРИНИ ТАДҚИҚ ҚИЛИШ
Агар бирор звено орқали ўтаётган сигнал ўзгаришини алгебраик ёки тартиби иккидан юқори бўлмаган дифференциал тенглама билан ёзиш мумкин бўлса, бундай звено типик динамик звено деб юритилади. Одатда бундай дифференциал тенгламалар доимий коэффициентларга эга бўлган чизиқли тенгламалар бўлади. Масалан:

ёки узатиш функцияси кўринишида

Бундан ташқари кечикиш звеноси ҳам типик звено хисобланади. У қуйидаги ананавий узатиш функцияси кўринишида ёзилади.

Типик динамик звеноларни синфлаш асосида турли кўрсаткичлар ётади.
Дифференциал тенглама тартибига ёки узатиш фнкциясининг тартибига кўра қуйидаги динамик звенолар фарқланади:

• 
  Нолинчи тартибли
  
• 
  Биринчи тартибли
  
• 
  Иккинчи тартибли
  

Ўрнатилган режимда ўзини тутишига кўра динамик звенолар одатда учта гурухга бўлинади:

• 
  статик ёки позицион звено , кириш ва чиқиш сигналлари статик режимда ўзаро бир қийматли функция билан боғланган бўлади.
  

(K — статик кучайтириш коэффициенти ёки звенонинг узатиш коэффициенти);

• 
  астатик ёки интегралловчи звено , ўрнатилган режимда чиқиш сигнали кириш сигналининг вақт бўйича интегралига пропорционал;
  
• 
  форсирловчи ёки дифференциалловчи звено , ўрнатилган режимда чиқиш сигнали кириш сигналининг вақт бўйича хосиласига тўғри пропорционал.
  

Ўтиш жараёнининг характерига кўра динамик звенолар апериодик, тебранувчи ва консерватив турларга бўлинади.
Юқорида келтириб ўтилган белгилардан ташқари динамик звенолар қуйидагиларга бўлинади:

• 
  турғун, нотурғун;
  
• 
  инерцион, ноинерцион (ёки идеал);
  
• 
  минимал фазали ва номинимал фазали.
  

Маърузада ишлатилган терминларнинг маъносини звеноларнинг хусусиятини ўрганишдаги кейинги маърузалар ёритиб беради.
Қуйида асосий типик звеноларнинг динамик характеристикалари ўрганилган. Бу бўлимда кейинги барча маърузаларда қуйидаги белгилашлар қабул қилинади: y — чиқиш сигнали (боғлиқ ўзгарувчи), τ — вақт (мустақил ўзгарувчи), х — кириш таъсири (зарурий функция).