1-ma’ruza : Metall turlari va xususiyatlari (2-соат) Reja

---

1-ma’ruza : Metall turlari va 
xususiyatlari
 (2-соат) 
Reja 
1.
 
Metallar haqida asosiy tushunchalar
. 
2.
 
Metallarning asosiy xususiyatlari
 
Metallar toza holda kamdan-kam uchraydi.Ularning har xil birikmalari yer yuziga 
konlar,ma’danlar holida uchraydi. 
Texnikada 10 mingdan ortiq metall qotishmalari ishlatiladi, ularni ishlab chiqarish uchun 40 
dan ortiq kimyo elementidan foydalaniladi. Metallar asosan ikki guruhga bo’linadi.
Qora
(temir 
va uning qotishmalari) va 
rangli
(boshqa metallar va qotishmalar )
 metallar
. 
QORA METALLAR. 
Bular mashina, mexanizm va boshqa konstruksiyalarni ishlab chiqarish 
uchun asosiy materiallardir. 
Ular jahonda ishlab chiqariladgan metallarning 94%ini tashkil qiladi.
Toza kimyoviy holda temir ishlab chiqarilmaydi, chunki u past mexanik xossalarga ega. 
Qora metallarni xossalarigata’sir etadigan asosiy element bu-
ugleroddir. 
Uning qotishmada 
bo’lgan tarkibiga qarab, qora metallar cho’yan va po’latga bo’linadi 
CHO’YAN
. Tarkibida 2-6% uglerod, 4%kremniy, 2%gacha marganes, 1,2% gacha fosfor va 
0,2% oltingugurt bo’lgan temir uglerod qotishma. Choyan domna pechlarida temir rudasidan 
eritib olinadi. Pechlarning ichki hajmi 3000-5000m
3
, bir sutkada 10 ming tonnagacha cho’yan 
eritilishi mumkin. 
Domna pechlarining mahsuloti kimyo tarkibi va ishlatilish sohasiga qarab quyilgan cho’yan 
kulrang, oq cho’yan va ferroqotishmalarga bo’linadi.