1-ma’ruza : Metall turlari va xususiyatlari (2-соат) Reja

Kulrang cho’yan 
donsimon tuzilishga ega. Undan dastgohlarning staninasi, shkivlar 
va hokazolar qilinadi. Kulrang cho’yanning asosiy kamchiligi-tez sinuvchanligi, shuning uchun 
undan zarbaga dosh beradigan, cho’ziladigan, egiladigan detallarni quyib bo’lmaydi. 
Oq cho’yan
O’ta qattiqligi, sinuvchanligi va qirqish qiyinligi bilan farqlanadi. Udan 
po’lat olish uchun ishlatiladi. 
Po’lat
tarkibida uglerod va boshqa kimyoviy elementlar bor. 
Tarkibida qarab po’latlar
: 
Uglerodlangan
va 
ligerlangan 
po’latlarga bo’linadi ..Ishlatilish sohasiga qarab: 
konstruksion,instrumental, va maxsus po’latlarga bo’linadi. 
Uglerodli konstruksion po’latlar tarkibida uglerod 0,7% gacha miqdorda bo’ladi.Markasi 
St0.St1,ST2 po’latdan parchin quvur, yumshoq sim va tunukalar tayyorlanadi. 
St3 va St4 (uglerod 0,15-0,2,7%gacha)Po’latlar o’rtacha qattiqlik va chidamli bo’lib, 
ulardan qurilish konstruksiyalari bolt,gayka va mashinalar uchun detallar yasaladi.Konstruksion 
po’latlar ichida mexanik va texnologik xususiyatkari yuqori bo’lgan St5 va St6 po’latlar 
hisoblanadi, ulardan vallar, aylanadigan o’qlar,tishli g’ildiraklar,relslar va boshqa narsalar 
tayyorlanadi. 
 Konstruksion
sifatli po’latlar tarkibida fosfor yoki oltingugurt oz qo’shimcha miqdorda 
bo’ladi .Ulardan qattiq kuch ta’siriga chidaydigan detal va kohstruksiyalar tayyorlanadi 
(shesterniya,tros simlsr,ko’prik, kranlarning konstruksiya elementlari). 

---