1 Lipidlar haqida umumiy malumot

2) yog' kilotalari
Yog" kislotalari lipidlarning bir necha turlarining muhim tuzilish birikmalari hisoblanadi, bunda ular murakkab efirlar va amidlar ko'rinishida bo'ladi. Lipidiar tarkibiga to'yingan va to'yinmagan yog" kislotalari kiradi. Ular (to'liq) juft uglcrod atomiaridan tuzilgan.To'yingan yogi kislotalari (masalan, palmitin kislotasi) to'g'ri tarqalmagan uglerod zanjiridan tashkil topgan bo'ladi:

Yog" kislotalarining natriyli yoki kaliyli tuzlariga sovun deyiladi. Oddiy sovun - bu palmitin, stearin va olein kislotaJarining natriyli tuzlar bilan aralashmasi. To'yinmaganyog" kislotalari vodorodning ikki atomini yoki galogenlarni (yodxlor) biriktirishi va qo'shbog' bor joyidan oksidlanish xususiyatiga ega.

3) Neytral yog'lar
Neytral yog'lar uch atomli spirt glitscrindan va yuqori molekular yog' kislotalarining murakkab efirlaridan tashkil topgan. Bular tarkibida glitserinning eterifisirlangan bitta, ikkita va uchta gidroksil guruhi bo'ladi. Shuning uchun ulami mono-di, triglitseridlar ham deb yuritiladi. Organizmda o'zining biologik ahamiyati va miqdori jihatidan neytral yog'lardan triglitseridlar ko'p tarqalgandir. Tabiiy yog'lar har xiI triglitseridlaming bir xii bo'lmagan aralashmasidan iborat bo'lib, yog' kislotalarining tarkibiga qarab 2 ga, ya'ni oddiy va aralash tabiiy yog'larga bo'linadi. Oddiy triglitseridlar molekulasida bir xii (bitta) kislotaning uchta qoldig'i (triolien, tristearin va boshqa) mavjud. Masalan,

4) Fosfolipidlar

Fosfolipidlar - Iipidlaming ko'p tarqalgan sinflaridan bo'lib, ular hayvon va o'sirnlik organizmining to'qirnalarida keng tarqalgan. Hozirgi vaqtda 20 dan ortiq turli xii fosfolipidlar mavjud bolib, tuzilishi har xildir. Tarqalgan fosfolipidlar glitserinning rnurakkab efiri va boshqa spirtlar, yog' kislotalari, fosfor kislotasining rnurakkab efirlari hisoblanadi. Forrnulasi sxernatik tarzcla quyidagicha bo'ladi:

Hulosa
Lipidlarga tirik hujayralardagi katta guruh organik birikmalar kiradi. Ularning tuzilishi har xU bo'lib, bir qancha fizik-kimyoviy xossalari jihatidan umumiy hisoblanadi. . Ularning umumiy xususiyatlaridan biri - suvda erimasligidir (gidrofobli). Ular qutbsiz (qutbmas) erituvchilarda: aseton, benzol, xloroforrn metil va ctil spirtlarida yaxshi eriydi. Lipidlar tarkibida ko'pgina va har xiI tuzilishli birikmalar aniqlangan bo'lib, bularga yuqori yog' kislotalari, spirtlar, aldegidlar, karbonsuvlar, azot asoslari, aminokislotalar, fosfor kislotasi kiradi. Bu birikmalar bir-birlari bilan har xil bog'lar orqali bog'langan bo'ladi: murakkab efir, oddiy efir, glikozid, amid va boshqalarBa'zan lipidlarga yog'da eruvchi vitaminlar, pigmentiar va boshqa moddalar, suvda crimaydigan va to'qimalardan organik erituvchilarda ajratib olinadigan moddalar kiradi. Lipidlar odam, hayvon, o'simlik to'qimalari tarkibida bo'ladi. Lipidlar ko'proq bosh va orqa miyada, jigarda, yurakda va boshqa organlarda bo'ladi.

Adabiyotlar ro'yxati

1) N.A. RAXMATOV, T.M.MAHMUDOV, S. MIRZAYEV

BIOKIMYO