1-Лаборатория иши

Pirit  -  FeS

2

    Uning  kristallari  ko‘pincha  kub  shaklida  bo‘ladi,  rangi  oq  , 

jez-sariq,  chizig‘i  yaltiroq,  qora.  Kubning  yonlarida  qirralariga  parallel 

bo‘lgan  chiziqlar  (shtrixlar)  bo‘ladi.  Ular  bir  yondan  ikkinchisiga 

o‘tmaydilar.  Metalldek  yaltiraydi.  U  hamma  tog‘  jinslarida  uchraydi, 

qattiqligi  6-6,5,  solishtirma  og‘irligi      4,95-5,1  g/sm

3

.  Sulfat  kislota  olish 

uchun ishlatiladi.  

 

 

 

Pirit minerali 

 

Xalkopirit  -  CuFeS

2

  (mis  kolchedani).  Uning  singoniyasi  tetragonal, 

kristallari  juda  kam,  odatda  yaxlit  massalar,  hol-hol  donalar  ko‘rinishida 

uchraydi.  Rangi  jez-sariq,  chizig‘ining  rangi  och-yashil,  qora.  Qattiqligi 

3,5-4,0,  solishtirma  og‘irligi      4,1-4,3  g/sm

3

.  Gidrotermal  tomir  jinslarda 

pirit, sfalerit, galenit va kvars bilan birga uchraydi. Xalkopirit misning eng 

muhim ma'dan mineralidir. Uning  konlari O‘zbekistonda, Uralda, Qozog‘      

istonda bor. 

Kinovar  –  HgS  (nomi  Hindistondan  kelib  chiqqan  deb  taxmin  qilinadi, 

ularda qizil smola, kinovar «ajdarho qoni» deyiladi).     Rangi qizil, ba`zan 

qo‘rg‘oshindek  kulrang  bo‘lib  tovlanadi.  U  kuchli  yarim  metall  kabi 

yaltiraydi.  Uning  qattiqligi  –  2-2,5  mo‘rt  mineral.  Ulanish  tekisligi  ba`zi 

yo‘nalishi bo‘yicha mukammal, solishtirma og‘irligi   8, u elektrni yomon 

o‘tkazadi.  Kinovar  va  metasenobarit  –  past  haroratli  gidrotermal  

(teletermal)  jarayonda  yuzaga  keladi.  Ba`zan  vulqo‘n  jinslari  natijasida 

ham ro‘yobga keladi.   

---

14 

 

  Simob  oltinni  amalgamalashda,  kimyoviy  tayyorlashda,  fizik 

asboblarda  va  portlovchi  simob  Hg(CNO)  detonatorlar  uchun  portlovchi 

modda tayyorlashda ishlatiladi.